Kraje Beneluksu

Chińska dzielnica w Antwerpii to dwie ulice - Van Wesenbekestraat i Van Arteveldestraat i bardziej trafne byłoby określenie azjatycka dzielnica, bo mieszczą się tu nie tylko chińskie restauracje, ale też tajskie i filipińskie. Pierwsze chińskie restauracje otwarto w latach 70. XXw., potem powstawały tam chińskie sklepy i firmy, a charakter tych dwóch ulic powoli się zmieniał. Ostatecznie w 2001r. władze Antwerpii oficjalnie uznały ten obszar miasta pod nazwą Chińska Dzielnica.

Wtedy też powstał pomysł budowy chińskiej bramy - Pagodepoort, oddanej uroczyście do użytku w 2010r. Brama została wykonana przez Chiński Instytut Planowania i Projektowania według projektu architekta Yang Wenlin. Poszczególne elementy bramy zostały wykonane w Chinach, a cała konstrukcja została zmontowana w Antwerpii. Na szczycie ceramicznego dachu są małe posągi mitycznych stworzeń. Dodatkowego uroku nadają kolorowe i złocone płaskorzeźby. Nazwy sponsorów, którzy sfinansowali połowę kosztów budowy, wypisane są u podstawy Chińskiej Bramy, będącej symbolem przyjaźni pomiędzy miastem Antwerpia i lokalną chińską społecznością.

W Chinatown usytuowanych jest wiele azjatyckich restauracji, mieści się tam największy w Belgii chiński supermarket (Sun Wah), znajdują się tam również szkoły sztuk walki, punkty akupunktury, centrum kulturalne, chińska piekarnia i świątynia buddyjska

Nad rzeką Skaldą, która przepływa przez Antwerpię, miał żyć mityczny gigant Druon Antigoon, pobierający cło od wszystkich przeprawiających się przez rzekę. Tym, którzy nie chcieli się zgodzić na opłatę, ucinał rękę i wyrzucał ją do rzeki. Dopiero dzielny rzymski legionista Silvius Brabo pokonał bestię, po czym odrąbał jej dłoń i wrzucił do Skaldy, jak zwykł czynić to olbrzym. Od słów hand werpen, co po niderlandzku oznacza "rzucić rękę", powstała nazwa miasta.

XV-wieczna kronika twierdzi, że Brabancja również zawdzięcza swoją nazwę Brabo.

Zamek Steen został wzniesiony z kamienia w Xw., w okresie, gdy większość budynków powstawała z drewna. Powiększony około 1200r. był wielokrotnie przebudowywany i modernizowany. Istniejąca do dziś część została zbudowana w XIIIw. jako portiernia antwerpskiej twierdzy. Od poł. XVI do poł. XIXw. zamek służył jako miejskie więzienie. Pod koniec XIXw. duża część budowli została zniszczona, aby powstało miejsce dla rozwijającego i rozbudowującego się portu. Obecny wygląd budynek zyskał pod koniec XIXw., kiedy stał się siedzibą muzeum archeologicznego, a później morskiego. Do dnia dzisiejszego z pierwotnej budowli pozostał jedynie XIII-wieczny fragment muru zewnętrznego.

Nad bramą wjazdową znajduje się mała płaskorzeźba, przedstawiająca pogańskiego bożka płodności Semini. Miejscowe kobiety wierzyły, że dotkniecie owej płaskorzeźby zapewni im płodność i szczęśliwe rozwiązanie.

Na murach zamku umieszczona jest pamiątkowa tablica informująca o udziale polskich żołnierzy w wyzwoleniu Antwerpii podczas II wojny światowej.

Według antwerpskiego folkloru w Het Steen mieszkali giganci - wspomniany wcześniej okrutnik Druon Antigoon oraz Lange Wapper - niezwykły bohater ludowy, miejscowy ni to oszust ni podglądacz, który dzięki swojemu wzrostowi zaglądał do sypialni ówczesnych mieszczan.

Pierwotnie obszar znany obecnie jako Park Pięćdziesiątej Rocznicy (fr. Parc du Cinquantenaire) lub Park Jubileuszowy (nl. Jubelpark) był częścią poligonu wojskowego poza centrum Brukseli. Na Wystawę Krajową w 1880r. równina została zagospodarowana jako przestrzeń wystawiennicza. Miejsce to zostało nazwane Cinquantenaire po francusku (dosłownie "pięćdziesiąta rocznica") i Jubelpark po holendersku (Park Jubileuszowy), ponieważ planowano uczcić półwiecze od uzyskania przez Belgię niepodległości w 1830r.

Arkada została zaplanowana na wystawę z 1880r., ale do czasu otwarcia wystawy ukończono jedynie podstawy kolumn łuku pamiątkowego, a w czasie wystawy resztę łuku wykonano z drewnianych paneli. W kolejnych latach ukończenie budowli było tematem nieustannej walki między królem Leopoldem II a rządem belgijskim, który nie chciał wydać pieniędzy potrzebnych na jego ukończenie. Park był także jednym z miejsc Międzynarodowej Wystawy Brukselskiej w 1897r., dla której przedłużono skrzydła istniejących budynków, choć łuk był jeszcze niekompletny.

Pierwotnym architektem był Gédéon Bordiau , który spędził blisko dwadzieścia lat nad projektem. Konstrukcje zostały zbudowane z żelaza, szkła i kamienia, symbolizując wyniki gospodarcze i przemysłowe Belgii. Budowę budynków wstrzymano w 1890r. z braku funduszy, a ostatecznie przerwała ją śmierć architekta w 1904r. Jego następcą, wybranym przez Leopolda II, został francuski architekt Charles Girault, który zmienił projekt z pojedynczego na potrójny łuk i rozpoczął całodobową budowę, aby ostatecznie ją ukończyć.

Oryginalne pawilony wystawy z 1880r., zaprojektowane przez Bordiau, zostały w dużej mierze zastąpione arkadami zaprojektowanymi przez Giraulta w 1904r. i dużymi halami po obu stronach. Ze struktur z 1880r. pozostały tylko szklane hale Bordiau. Pomnik został ukończony ze środków prywatnych w maju 1905r., a arkadę zainaugurował Leopold II 27 września 1905r., w 75. rocznicę odzyskania przez Belgię niepodległości. Łuk triumfalny został zmieniony i rozbudowany zgodnie z życzeniem króla.

Centralnym elementem arkady jest monumentalny potrójny łuk (fr. Arc du Cinquantenaire, nl. Triomfboog van het Jubelpark), skierowany w stronę centrum Brukseli.

Łuk o szerokości 30 metrów i wysokości 45 metrów ma trzy przęsła o równych wymiarach. Sufit, którego łuki są półkoliste, składa się z kamiennych kesonów, ozdobionych w połowie wieńcem laurowym, a w pozostałej części akronimem oznaczającym "Król, Prawo i Wolność!". Dekorację pomnika i zdobiące go rzeźby powierzono najwybitniejszym artystom tamtych czasów.

Kolumny odzwierciedlają oryginalny układ ulicy Tervurenlaan, która kiedyś była podzielona na trzy jezdnie wysadzane podwójnym rzędem drzew. U podnóża łuku na obu ścianach bocznych znajduje się w sumie osiem posągów przedstawiających personifikacje prowincji belgijskich (Brabancja jest reprezentowana przez kwadrygę). Dwanaście spandreli (trójkątna przestrzeń między szczytem łuku a prostokątną ramą, między wierzchołkami dwóch sąsiednich łuków lub jedną z czterech przestrzeni między okręgiem w kwadracie) ozdobionych jest alegoriami Sztuki i Przemysłu.

Łuk zwieńczony jest brązową kwadrygą powożoną przez kobietę trzymającą flagę narodową, personifikującą Brabancję - "Brabancja wznosząca flagę narodową" (ang. Brabant Raising the National Flag). Pozostałe rzeźby zdobiące łuk to personifikacje prowincji belgijskich.

Na cokole po obu stronach widnieje napis: "Pomnik ten został wzniesiony w 1905 roku dla rozsławienia niepodległości Belgii", przy czym od strony ulicy Tervurenlaan z rokiem podanym cyframi rzymskimi. Spiralne schody zapewniają dostęp do sali wystawowej znajdującej się pod kwadrygą oraz na dwa tarasy znajdujące się po jej obu stronach.

Północną część kompleksu zajmuje od 1880r. Królewskie Muzeum Sił Zbrojnych i Historii Wojskowości, a część południową - od 1889r. Muzeum Sztuki i Historii oraz od 1986r. Muzeum Zabytkowych Samochodów Autoworld.

Kolekcja Królewskiego Muzeum Sił Zbrojnych i Historii Wojskowości pierwotnie składała się z około 900 sztuk zebranych przez oficera Louisa Leconte, który zgromadził wyposażenie porzucone przez Niemców w 1918r. Muzeum zostało pierwotnie zainstalowane w miejscu opactwa La Cambre i przeniesione do parku Cinquantenaire w 1923r. Później kolekcja została znacznie wzbogacona o spuścizny, dary i wymiany. Obecnie muzeum prezentuje mundury, broń, pojazdy i sprzęt wojskowy w każdym wieku i ze wszystkich krajów.

Skrzydło północne, zbudowane przez Gédéona Bordiau, jest zajmowane przez Aviation Hall od 1972r., kiedy zainaugurowano galerię Air and Space. Kolekcja obejmuje różne typy samolotów, zarówno wojskowe, jak i cywilne, zarówno pochodzące z początku XXw., jak i współczesne. Kolekcja jako całość jest jedną z największych na świecie.

Muzeum Sztuki i Historii jest jednym ze składników Królewskich Muzeów Sztuki i Historii (RMAH), które samo w sobie jest częścią belgijskiego federalnego instytutu belgijskiego Federalnego Urzędu Polityki Naukowej (BELSPO) i jest jednym z największych muzeów sztuki w Europie.

Muzeum składa się z kilku części, w skład których wchodzi kolekcja sztuki etnograficznej i dekoracyjnej od prehistorii do okresu Merowingów, a także z klasycznej starożytności Bliskiego Wschodu, Egiptu, Grecji i Rzymu. Wystawione są również artefakty z cywilizacji pozaeuropejskich, takich jak Chiny, Japonia, Korea, Ameryka prekolumbijska i świat islamu. Dodatkowo w kolekcji europejskiego rzemiosła artystycznego znajdują się m.in. rzeźby, meble, gobeliny, tkaniny, kostiumy, stare pojazdy itp. od Średniowiecza do XX wieku.

W 1946r. pożar zniszczył południowe skrzydło kompleksu - fragmenty kolekcji zostały uratowane, a spalone skrzydło odbudowane.

Muzeum Zabytkowych Samochodów Autoworld posiada dużą i zróżnicowaną kolekcję ponad 250 europejskich i amerykańskich samochodów od końca XIX wieku do lat 90. XX wieku. Jest znane z kolekcji belgijskich marek, takich jak Minervas, Germain, FN, Imperia, Fondu, Vivinus, Nagant, Belga-Rise i Miesse. W muzeum prezentowane są m.in. Bentley z 1928r., Bugatti z 1930r. i Cord z 1930r. oraz kilka limuzyn należących do belgijskiej rodziny królewskiej. Poza samochodami osobowymi wystawiono również motocykle, samochody sportowe, wozy strażackie i powozy z XIX wieku.

Trzon muzeum stanowią auta dwóch kolekcjonerów: Charly'ego De Pauw i Ghislaina Mahy'ego. Przez pół wieku kolekcja prezentowana była w dawnym Cyrku Zimowym w Gandawie. W 1986r. 230 samochodów zostało przeniesionych do Brukseli, gdzie umieszczono je w części południowej kompleksu Cinquantenaire, zwanej także Palais Mondial. Pozostałe samochody znajdują się w Mahymobiles, muzeum motoryzacji w Leuze-en-Hainaut w Belgii.

Wzgórze Sztuki (fr. Mont des Arts, nl. Kunstberg) to zbocze w historycznym centrum Brukseli.

Pierwotnie w tym miejscu do XVw. znajdowała się dzielnica żydowska. W okresie od XV do XVIIIw. stok był znany jako Hofberg. W tym czasie na górze istniało kilka pałaców, takich jak Pałac Nassau, Pałac Karola Lotaryngii, Pałac Granvelle i wyżej Pałac na Coudenberg.

Po wybudowaniu Pałacu Królewskiego w Brukseli pod koniec XIXw. król Leopold II wpadł na pomysł przekształcenia dzielnicy Hofberg pomiędzy Pałacem Królewskim a Dolnym Miastem, w kulturalne serce młodego narodu. Architekci i urbaniści opracowali różne plany przekształcenia tego miejsca w dzielnicę sztuki. Henri Maquet zaprojektował kolosalny budynek, w którym mieszczą się wszelkiego rodzaju instytucje kultury. Ze względu na swoją skalę i imponujący cokół budynek ten zdominowałby całą dzielnicę. Po tym, jak Leopold II wykupił całą dzielnicę przez pośredników, prawie cała dotychczasowa średniowieczna zabudowa została zburzona, jednak Pałac Karola Lotaryngii i Pałac Granvelle zostały zachowane.

Jednak z powodu problemów finansowych i braku wsparcia ze strony państwa projekt rewitalizacji miasta upadł, po czym teren pozostawał niezabudowany przez ponad osiem lat. W związku z Wystawą Światową w 1910r. król Leopold II zlecił w 1908r. paryskiemu architektowi Pierre'owi Vacherotowi nadanie jej tymczasowego przeznaczenia. Stał się parkiem z monumentalnymi schodami, wyposażonymi w fontanny, wodospady i rzeźby. W 1910r., rok po śmierci Leopolda II, nowy park został zainaugurowany przez Alberta I.

Po śmierci króla Alberta I odżył plan utworzenia Mont des Arts. Bezpośrednim impulsem do tego była budowa nowej Biblioteki Królewskiej, nazywanej na cześć zmarłego monarchy jego imieniem, podobnie jak Pałacu Kongresowego i Pałacu Dynastii.

W 1956r. istniejący park Vacherot ostatecznie musiał ustąpić miejsca podziemnym garażom i nowoczesnym budynkom Biblioteki Koninklijke, Galerii Ravenstein i Pałacu Kongresowego. Obecny ogród na centralnej esplanadzie został zaprojektowany przez znanego belgijskiego ogrodnika René Pechère. Z okazji Expo'58 na Mont des Arts wzniesiono nowe budynki, w tym karylion w sklepieniu łukowym.

Nowe Centrum Spotkań Square zostało otwarte we wrześniu 2009r. na miejscu obecnego Pałacu Kongresowego. W 2020r. otwarto Muzeum Biblioteki Królewskiej Belgii.

W 2022r. ogłoszono, że Mont des Arts będzie chronione jako dziedzictwo Brukseli.

W 1964r. Pałac Dynastii został wyposażony w karylion (fr. carillon - gong) – instrument muzyczny, będący zespołem dzwonów wieżowych.

Na tylnej fasadzie budynku znajduje się duży złoty zegar ścienny w kształcie gwiazdy. Każda godzina jest reprezentowana przez malowaną figurkę. W kolejności zgodnej z ruchem wskazówek zegara i chronologicznie są to historyczni obywatele Belgii: 1) Gal; 2) Godefroid z Bouillon - francuski szlachcic i wybitny przywódca pierwszej krucjaty, pierwszy władca Królestwa Jerozolimskiego; 3) Jacob van Artevelde - przywódca ludowy w XIVw.; 4) Filip Dobry - książę Burgundii, hrabia Flandrii, Artois i Burgundii w XVw.; 5) cesarz Karol V; 6) Pierre Paul Rubens; 7) hrabia Egmont; 8) żołnierz w 1790r.; 9) Jean-Joseph Charlier - z drewnianą nogą, słynny strzelec podczas rewolucji belgijskiej; oraz postaci anonimowe: 10) gracz tam-tam; 11) żołnierz z I wojny światowej; 12) zwykły robotnik. Figurki wyskakują ze swoich nisz kolejno z każdym uderzeniem godziny w południe i o północy.

Jedenaście z 24 dzwonów, składających się na karylion, znajduje się pod zegarem. Dziewięć z nich reprezentuje belgijskie prowincje, a dwa pozostałe - sztukę i naukę. Za figurkami ukrytych jest dwanaście dzwonów, a na dachu znajduje się dzwon tenorowy ważący 1750 kg z animowanym, zmechanizowanym Jaquemartem - brązową figurą XIX-wiecznego mieszczanina w cylindrze o wysokości 2,8 metra.

Muzyka karylionu to belgijski kompromis: naprzemiennie grane są dwie melodie ludowe: walońska Où peut-on être mieux (Gdzie możemy być lepsi, autor: André Grétry) i flamandzka et Beiaardlied (autor: Peter Benoit). Począwszy od południa na kwadrans odtwarzany jest fragment utworu, na pół godziny pół utworu, na trzy kwadranse kilka taktów więcej, a na pełną godzinęcały utwór. Ta sama melodia powtarzana jest co dwie godziny.

"Siusiający chłopiec" (nl. Manneken Pis) to rzeźba fontanny z brązu w centrum Brukseli w Belgii, przedstawiająca nagiego małego chłopca oddającego mocz do basenu fontanny. Obecnie jest to jeden z najbardziej znanych symboli Brukseli i Belgii, inspirujący wiele imitacji i podobnych posągów.

Oryginalna nazwa posągu brzmiała Menneke Pis lub Menneke Pist. W rzeczywistości w brabanckim dialekcie brukselskim een manneke oznacza małego człowieka, podczas gdy een menneke oznacza małego chłopca, choć we współczesnym flamandzkim (lokalna odmiana języka niderlandzkiego ) menneke oznacza również małego mężczyznę. Obecnie nazwa Manneken Pis jest oficjalna zarówno w języku francuskim, jak i niderlandzkim.

Najwcześniejszą wzmiankę o istnieniu Manneken Pis można znaleźć w dokumencie administracyjnym z lat 1451–52 dotyczącym wodociągów zasilających brukselskie fontanny. Fontanna od początku odgrywała zasadniczą rolę w dystrybucji wody pitnej. Stał na kolumnie i nalewał wodę do podwójnej prostokątnej misy z kamienia. Jedyne przedstawienia tego pierwszego posągu można znaleźć, bardzo schematycznie, na mapie autorstwa kartografów Georga Brauna i Fransa Hogenberga, na której fontanna wydaje się być zainstalowana bezpośrednio na ulicy, a nie na rogu, jak ma to miejsce dzisiaj. Manneken Pis jest ponownie przedstawiony na obrazie z 1616r. nadworni malarzy Denisa Van Alsloot i Antoona Sallaert, a także na rysunku przygotowawczym do tego obrazu, na którym jest on przebrany za pasterza.

Pierwszy posąg został zastąpiony nową wersją z brązu, zamówioną w 1619r. przez radę miejską Brukseli. Ten 55,5-centymetrowy posąg z brązu został wymyślony przez brabanckiego rzeźbiarza Jérôme'a Duquesnoya Starszego. Prawdopodobnie został odlany i zainstalowany w 1620r. W tym czasie kolumna podtrzymująca posąg oraz podwójna prostokątna misa zbierająca wodę zostały całkowicie przebudowane przez kamieniarza Daniela Raessensa.

W swojej historii Manneken Pis był narażony na wiele niebezpieczeństw. Przetrwał nieuszkodzony bombardowanie Brukseli przez armię francuską w 1695r., ale ponieważ rury zostały uszkodzone, przez pewien czas nie mógł dostarczać wody. Broszura opublikowana w tym samym roku opowiada o tym epizodzie. Ten tekst jest najstarszym świadectwem, że Manneken Pis stał się "przedmiotem chwały cenionym przez wszystkich i znanym na całym świecie". Po raz pierwszy służył jako symbol dla mieszkańców Brukseli. Tradycyjnie mówi się też, że po bombardowaniu ponownie triumfalnie stanął na swoim piedestale. Z tej okazji nad jego głową wyryto następujący fragment z Biblii: "In petra exaltavit me, et nunc exaltavi caput meum super inimicos meos" (Pan postawił mnie na kamiennej podstawie, a teraz wznoszę głowę ponad moich wrogów).

Jak wynika z ryciny Jacobusa Harrewijna z 1697r., fontanna nie znajdowała się już na ulicy, ale we wnęce na rogu ulic i była chroniony bramą. W 1770r. kolumna i podwójna prostokątna misa zniknęły; posąg został wkomponowany w nowy wystrój w postaci kamiennej niszy, wywodzącej się z innej zdemontowanej brukselskiej fontanny. Woda po prostu płynęła przez kratkę w ziemi, którą w XIXw. zastąpiono niecką. W nowej oprawie Manneken Pis sprawia wrażenie mniejszego niż w pierwotnym układzie.

Całość zabezpieczają balustrady, których ostatnia wersja pochodzi z 1851r. Ta ostatnia uniemożliwiała dostęp do wody, spychając fontannę do roli dekoracyjnej i symbolicznej. Mniej więcej w tym samym czasie dotyczyło to również innych fontann w Brukseli, co wynikało z wysiłków włodarzy miasta, które rozpoczęły się w 1855r., aby umożliwić dystrybucję wody pitnej w domach.

Figurka wielokrotnie była przedmiotem kradzieży lub usiłowania kradzieży. Legenda głosi, że posąg został usunięty w 1745r. i znaleziony we flamandzkim mieście Geraardsbergen. Na znak uznania mieszkańcy Brukseli podarowali temu miastu replikę pomnika. W rzeczywistości pierwszej próby kradzieży dokonała w 1747r. stacjonująca w Brukseli grupa francuskich grenadierów. Ludność zbuntowała się przeciwko temu czynowi i zagroziła krwawą zemstą. Aby uspokoić sytuację, król Francji Ludwik XV podarował Manneken Pis dżentelmeńską suknię z brokatu haftowaną złotem. Upoważnił także posąg do noszenia miecza i ozdobił go Krzyżem św. Ludwika.

Posąg został skradziony w 1817r. przez uciekiniera Antoine'a Licasa. Sprawca został surowo ukarany - najpierw był trzymany w dybach przez godzinę na Wielkim Placu, a później skazany na dożywocie na roboty przymusowe. Oryginalna statua została rozbita na jedenaście części podczas tego uprowadzenia i została odrestaurowana przez wyspecjalizowanego spawacza pod nadzorem rzeźbiarza Gillesa-Lamberta Godecharle'a. Kawałki zostały dopasowane i użyte do wykonania formy, w której odlano posąg z brązu. Posąg został następnie przykręcony do nowej podstawy oznaczonej "1620 - REST 1817".

Manneken Pis doświadczył podobnych nieszczęść w XXw. Dwie próby kradzieży miały miejsce w 1955r. i 1957r. Niektóre relacje mówią, że został skradziony w styczniu 1963r. przez studentów antwerpskiego stowarzyszenia studenckiego, którzy "porwali" posąg na pięć dni przed przekazaniem go władzom Antwerpii. Prasa lokalna i międzynarodowa opisała tę historię, przyczyniając się do zbiórki funduszy przekazanych przez uczniów dwóm sierocińcom. Sprawa poszła jednak dalej i identycznie zastąpiła ją dawna odlewnia La Compagnie des Bronzes de Bruxelles, do którego posąg był zakotwiczony za pomocą wzmocnionego mocowania z brązu.

Sprawy były poważniejsze, gdy zniknął w 1965r. Posąg został przez złodzieja złamany i pozostały tylko stopy i kostki. W czerwcu 1966r. antwerpskie pismo "De Post" otrzymało anonimowy telefon z informacją, że "ciało" znajduje się w kanale Charleroi. Został tam znaleziony przez nurków i 27 czerwca przywieziony z powrotem do Brukseli. Ponownie odrestaurowany posąg został osłonięty, a oryginalna wersja jest teraz przechowywana i eksponowana na drugim piętrze Muzeum Miejskiego na Wielkim Placu. W międzyczasie władze Brukseli zamówiły i odlały replikę pomnika. W ten sposób nowy posąg został zainstalowany w miejsce starego i ta wersja do dziś zdobi niszę przy ulicy Dębowej (fr. Rue du Chêne, nl. Eikstraat).

Pod koniec 2018r. technik miejski odkrył, że w misce posągu doszło do wycieku, co doprowadziło do zgłoszonego zużycia 1000-1500 litrów wody dziennie. Wyciek występował przez nieznaną liczbę lat, niezauważony wśród kilkuset obiektów wodnych w Brukseli. Posąg otrzymał tymczasową naprawę w marcu 2019r. z planowanym zainstalowaniem stałego systemu recyrkulacji. Rozwiązanie zostało ogłoszone podczas Tygodnia Wody w Brukseli, podczas którego urzędnicy miejscy powoływali się na sytuację jako motywację do sprawdzenia podobnych problemów w innych fontannach.

Istnieje kilka legend związanych z Manneken Pis, ale najbardziej znana jest ta związana z księciem Godfreyem III z Leuven. W 1142r. wojska tego dwuletniego pana walczyły z wojskami Berthouts, panów Grimbergen w Ransbeke. Aby dodać sobie odwagi, żołnierze umieścili małego lorda w koszu, który zawiesili na dużym dębie z widokiem na pole bitwy. Podczas gdy jego ludzie byli w poważnych tarapatach, mały książę podniósł się z kosza i ze swojej pozycji oddał mocz na żołnierzy Berthouts, którzy ostatecznie przegrali bitwę. Fontanna utrwala pamięć o tym zwycięstwie. Nazwa Ulica Dębowa, na rogu której znajduje się pomnik, nawiązuje do słynnego drzewa.

Inna legenda sugeruje, że w XIVw. Bruksela była oblężona przez obce mocarstwo. Miasto utrzymywało się przez jakiś czas, więc napastnicy wymyślili plan umieszczenia ładunków wybuchowych na murach miejskich. Przypadkiem szpiegował ich mały chłopiec o imieniu Julianske, gdy się przygotowywali. Oddał mocz na płonący lont i w ten sposób uratował miasto.

Inna historia opowiada o bogatym kupcu, który podczas wizyty w mieście z rodziną doprowadził do zaginięcia ukochanego synka. Kupiec pospiesznie sformował grupę poszukiwawczą, która przeszukała wszystkie zakątki miasta, aż w małym ogródku znaleziono radośnie oddającego mocz chłopca. Kupiec w ramach wdzięczności dla mieszkańców, którzy pomogli w poszukiwaniach, zlecił wybudowanie fontanny.

Inna legenda głosi, że mały chłopiec zaginął matce podczas zakupów w centrum miasta. Kobieta, ogarnięta paniką po stracie dziecka, wzywała wszystkich, których spotkała, w tym burmistrza miasta. Rozpoczęły się poszukiwania w całym mieście, a kiedy w końcu dziecko zostało znalezione, oddawało mocz na rogu małej uliczki. Historia była przekazywana z pokolenia na pokolenie, a pomnik został wzniesiony jako hołd dla znanej legendy.

Inna legenda mówi o chłopcu, którego obudził ogień i który był w stanie ugasić go moczem. Ostatecznie pomogło to powstrzymać spalenie królewskiego zamku.

Manneken Pis jest ubierany w kostiumy kilka razy w tygodniu, zgodnie z opublikowanym harmonogramem, który jest wywieszony na balustradach wokół fontanny. Od 1954r. kostiumami zarządza stowarzyszenie non-profit Zakon Przyjaciół Manneken Pis, które każdego roku przegląda setki projektów i wybiera niewielką ich liczbę do produkcji i wykorzystania. Jego garderoba składa się z około tysiąca różnych kostiumów, z których wiele można było wcześniej oglądać na stałej wystawie w Muzeum Miejskim. W lutym 2017r. swoje podwoje otworzyło specjalnie zaprojektowane muzeum przy Ulicy Dębowej 19, zwane Garderobe Manneken Pis.

Chociaż rozprzestrzenianie się kostiumów ma korzenie w XXw., sporadyczne używanie kostiumów datuje się prawie na datę odlania posążka. Najstarszy dowód tradycji ubierania Manneken Pis pochodzi z 1615r. Podczas Ommegang (rodzaj średniowiecznego widowiska, historyczna rekonstrukcja Radosnego Wjazdu cesarza Karola V i jego syna Filipa II do Brukseli w 1549r.), zorganizowanego w tym roku na cześć arcyksiężnej Izabeli, Manneken Pis był ubrany w strój pasterski. Pierwszy strój otrzymał 1 maja 1698r. od namiestnika Niderlandów Austriackich, Maksymiliana II Emanuela Bawarskiego, z okazji uroczystości jednej z gildii brukselskich. Najstarszy kostium prezentowany w Muzeum Miejskim, suknia dżentelmena ofiarowana przez króla Ludwika XV, również pochodzi z XVIIw. Inwentarz z 1756r. wskazuje, że Manneken Pis miał pięć kompletnych kostiumów. W latach 1919-1940 Manneken-Pis otrzymywał co roku jeden nowy strój. Po II wojnie światowej ruch nabrał rozmachu - garderoba powiększała się średnio o 5-15 strojów rocznie, do lat 80. liczba ta wzrosła do 25, obecnie co roku dodawanych jest od 20 do 30 nowych strojów.

Aktualnie Manneken Pis posiada ponad 1000 strojów, które są integralną częścią dziedzictwa miasta Brukseli. Każdy przedmiot jest inwentaryzowany i konserwowany jak dzieło sztuki.

Zmiana kostiumu na figurze to barwna ceremonia, której często towarzyszy muzyka orkiestry dętej. Wiele strojów przedstawia stroje narodowe narodów, których obywatele przyjeżdżają do Brukseli w celach turystycznych; inne to mundury różnych zawodów, zawodów, stowarzyszeń i oddziałów służb cywilnych i wojskowych. Oprócz strojów historycznych w szafie znajdują się również współczesne kostiumy, takie jak Dracula, Myszka Miki czy Święty Mikołaj.

Z okazji trwającego w okresie 2-10 czerwca 2007r. Tygodnia Małopolski figura została ubrana w krakowski strój ludowy. Dla podkreślenia faktu, iż Kraków znalazł się na liście miast rezerwowych, w których mogą odbyć się mecze Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej 2012, figurze dodano miniaturową piłkę.

W przeszłości kostium krojono bez wykroju. Rękawy były wyściełane watą i zakończone rękawiczkami. Dopiero od 1945r. wykrój pozwolił na wykonanie bardziej dopasowanych strojów.

Zakon Przyjaciół Manneken Pis został założony w 1954r. i liczy ponad 150 członków. Celem Zakonu jest ogólne stymulowanie rozwoju kulturalnego, turystycznego, filantropijnego i handlowego Belgii, a w szczególności zachowanie tradycji związanych z Manneken Pis. Zakon jest zawsze obecny podczas uroczystości związanych z prezentacją nowych strojów oraz podczas oficjalnych powitań i rocznic.

Przy niektórych okazjach folklorystycznych Manneken Pis jest podłączany do beczki piwa. Kubki są napełniane piwem płynącym z pomnika i rozdawane przechodniom.

Chociaż najbardziej znany jest brukselski Manneken Pis, inne istnieją w całym kraju, a historycy toczą spór o "palmę starszeństwa" pomiędzy posążkami z Brukseli i Geraardsbergen.

Od XXw. za granicą powstały liczne kopie lub imitacje Manneken Pis, przy czym oficjalne kopie oferowane przez miasto Bruksela znajdują się zaledwie w 2 miastach we Francji, 2 miastach w Japonii oraz w pojedynczych miastach w Monaco, Hiszpanii i Wielkiej Brytanii.

Manneken Pis to nie jedyny "sikający" posąg w Brukseli. Od 1987r. ma żeński odpowiednik, Jeanneke Pis. 50-centymetrowa rzeźba z brązu przedstawia małą dziewczynkę z krótkimi warkoczykami, kucającą i oddającą mocz na niebiesko-szarym wapieniu. Zasila małą fontannę i jest chroniona przed wandalizmem przez żelazne kraty.

Het Zinneke, czasami nazywana Zinneke Pis, to kolejna rzeźba z brązu, przedstawiająca psa oddającego mocz, jednak nie jest fontanną.

Pomnik Pamięci (fr. Monument du Souvenir), powszechnie znany jako Złota Niewiasta (lb. Gëlle Fra), celebruje pamięć o luksemburskich żołnierzach, którzy padli podczas pierwszej wojny światowej we francuskich armiach. Monument składa się z podniesionej kwadratowej podstawy, podtrzymującej 21-metrowy obelisk, a na jego na szczycie stoi złocona statua kobiety trzymającej wieniec laurowy, symbolizująca pokój i patriotyzm, do której właśnie nawiązuje popularna nazwa pomnika. Przed cokołem znajdują się dwa posągi z brązu: siedzący mężczyzna obserwujący leżące ciało towarzysza, który poległ w bitwie.

14 lutego 1920r. Krajowa Komisja ds. Poległych Żołnierzy zorganizowała konkurs na stworzenie pamiątkowego pomnika. Prace rozpoczęły się pod koniec grudnia 1921r. Fundusze pochodziły z nadzwyczajnej dopłaty do znaczków pocztowych. Pomnik został odsłonięty 27 maja 1923r. Podczas nazistowskiej okupacji pomnik został usunięty, a podstawa zniszczona. Po II wojnie światowej posąg został po raz ostatni pokazany publicznie na wystawie w 1955r., a następnie "zniknął" aż do 1981r., kiedy to został znaleziony pod trybunami stadionu miejskiego. Kopia została ponownie zamontowana na obelisku, a odbudowany pomnik został zainaugurowany 23 czerwca 1985r. Oryginał jest wystawiony w muzeum w Luksemburgu.

Gëlle Fra została wysłana na Wystawę Światową w Szanghaju w 2010r. Wysłanie luksemburskiego symbolu wolności wzbudziło wiele kontrowersji wśród mieszkańców kraju.

W czasach rzymskich na płaskowyżu nad rzekami Alzette i Pétrusse krzyżowały się dwie drogi. Wokół tego skrzyżowania zbudowano okrągłą drewnianą palisadę, która mogła zapewnić ochronę rolnikom z regionu w razie niebezpieczeństwa. Niedaleko tego miejsca, na cyplu Bock, znajdowała się niewielka rzymska fortyfikacja "Lucilinburhuc" (Mały Zamek). Po odejściu Rzymian fortyfikacja popadła w ruinę, a w 723r. została scedowana na opactwo św. Maksymina w Trewirze. Istnieją ślady rzymskiej wieży strażniczej z IVw. w pobliżu Targu Rybnego (lb. Fëschmaart), historycznego centrum otoczonego murami miasta.

Dwa wieki później Zygfryd, hrabia Ardenne, szukał lokalizacji dla zamku zdolnego wytrzymać każdy atak, który służyłby jako centralny punkt jego posiadłości. Po tym, jak nie udało mu się zdobyć upatrzonego wcześniej miejsca, zwrócił się do opata św. Maksymina o zakup nieruchomości położonej wysoko na klifie Bock (fr. Rocher du Bock) nad rzeką Alzette, opisanej jako "zamek o nazwie Lucilinburhuc" (łac. castellum quod dicitur Lucilinburhuc). 7 kwietnia 963r. Zygfryd nabył to miejsce w zamian za część innych swoich posiadłości. Na cyplu Bock zbudował mały zamek, który był połączony z płaskowyżem mostem zwodzonym. Z czasem na płaskowyżu wyrosła osada.

W 987r. na pobliskim Targu Rybnym została zbudowana kaplica zamkowa (dzisiejszy kościół św. Michała stoi w tym samym miejscu).

W XIw. zamek stał się rezydencją hrabiów Luksemburga. Rycerze i żołnierze kwaterowali na skalistym występie, podczas gdy rzemieślnicy i kupcy osiedlali się na obszarze pod nim, tworząc długotrwałe rozróżnienie społeczne między górnym i dolnym miastem. Osada rozrosła się do miasta w XIIw., kiedy to była chroniona przez mur miejski.

Wzmocnienie pierwotnych prostych fortyfikacji, które rozpoczęło się w 1320r. pod rządami Jana Luksemburskiego, trwało do końca XIVw. Zbudowano drugi mur miejski, który obejmował również tereny płaskowyżu Rham.

W XVw. rozpoczął się dla Luksemburga, który został podniesiony z hrabstwa do księstwa w 1354r., okres obcej okupacji, trwający kilka następnych stuleci - był rządzony przez Burgundów, Francuzów oraz hiszpańskich i austriackich Habsburgów. W tym czasie zamek był wielokrotnie uszkadzany, niszczony, zdobywany i odbudowywany oraz rozbudowywany i dostosowywany do ówczesnych wymogów wojskowych.

W konflikcie pomiędzy cesarzem Karolem V a królem Francji Franciszkiem I, toczącym się w latach 1542-1544, zamek został uszkodzony, a nawet zniszczony, czy to przez Francuzów, czy przez samego Karola V ze względów strategicznych. W 1549r. pozostałości usunięto w celu stworzenia lepszej fortyfikacji. Inne źródło podaje, że zamek w latach 1542-1544 uległ jedynie niewielkim zniszczeniom, po czym ponownie go naprawiano, tak że istniał w 1549r. i później.

Wiadomo natomiast, że w latach 40. XVIw. włoscy i holenderscy inżynierowie pod wodzą Karola V zbudowali pierwsze bastiony, połączone murami kurtynowymi. Rów został powiększony z 13 do 31m. Dodano również raweliny. W 1554r. wielka eksplozja prochu armatniego poważnie zniszczyła zabudowania średniowieczne, co było początkiem stopniowej degradacji zamku.

W latach 40. XVIIw. szwajcarski inżynier Isaac von Treybach znacząco przebudował obronę. Kazał wykuć w kamieniu zachodnie mury obronne, dodał raweliny, kontrstraże przed bastionami i krytą drogę. Bock został przekształcony w trzy oddzielne forty (z zachodu na wschód) - Duży, Średni i Mały Bock (lb. Grouss-Bock, Mëttel-Bock, Kleng-Bock), oddzielone od siebie wycięciami w skale i połączone mostami. Mury klifowe wokół reszty miasta również zostały wzmocnione, zwłaszcza na południu, poprzez budowę dużego Bastionu Beck (nazwanego na cześć gubernatora, barona Johanna von Becka, rodowitego mieszkańca miasta) i różnych innych obiektów dominujących nad Doliną Pétrusse. W rezultacie niewiele pozostało ze średniowiecznego zamku.

W skale pod murami zaczęto wykuwać pierwsze kazamaty, wykorzystując średniowieczne piwnice w skale.

W latach 70. XVIIw. obok Bastionu Beck zbudowano silną półbasztę zwaną Rawelin Pate, jedna z niewielu dobrze zachowanych fortyfikacji), a na zachodzie dodano linię czterech redut, wokół których znajdowała się głęboka fosa i które mogły służyć jako druga linia obrony. Wieże te, dla wzmocnienia ich oporu, zostały częściowo podkopane i połączone z twierdzą oraz ze sobą podziemnymi przejściami i galerią pod przeciwskarpą. Pracami kierował inżynier twierdzy luksemburskiej, późniejszy tymczasowy gubernator miasta, Jean Charles de Landas hrabia Louvigny, który zbudował także pierwsze koszary w mieście. Louvigny planował również budowę umocnień po drugiej stronie Dolin Pétrusse i Alzette, ale Hiszpanom brakowało na to funduszy.

W 1684r. francuskiemu marszałkowi de Vauban udało się zdobyć miasto Luksemburg podczas miesięcznego oblężenia, pod koniec którego ziemia przed zachodnim sektorem była usiana okopami, wiele umocnień zostało uszkodzonych, a Bock został zrównany z ziemią przez francuskie działa.

W latach 1684-1688 Vauban, być może najbardziej kompetentny inżynier fortyfikacji swoich czasów, podjął się naprawy i wzmocnienia fortyfikacji, które niedawno atakował. Rozpoczął masowy projekt przebudowy i rozbudowy twierdzy, wykorzystując ponad 3000 ludzi. W ciągu kilku lat Francuzi wydali ogromne sumy pieniędzy, przekształcając Luksemburg w jedną z najpotężniejszych fortec w Europie.

Zaawansowane fortyfikacje zostały umieszczone na wzgórzach wokół miasta: forty Niski i Wysoki Zielony Las (lb. Niedergrünewald, Obergrünewald) z bastionami, rawelinami i rogatką.

Oba forty nie były odizolowane, ale zostały zintegrowane z resztą obrony za pomocą murów komunikacyjnych, posiadających bramy, m.in. Dębową (lb. Eecher Paart) i Chorych (lb. Sichepaart), znane jako Wieże Vaubana (lb. Tierm Vauban), zbudowane jako wysokie, solidne kamienne wieże z otworami strzelniczymi, wystarczająco mocne, aby powstrzymać wroga. Na prawie całej swojej długości mur był otoczony głębokim suchym rowem i mógł być broniony przez muszkieterów strzelających przez luki. Brak obrony artyleryjskiej dla tego muru komunikacyjnego został zrekompensowany przez działa umieszczone w fortach.

U zbiegu dwóch rzek, wewnątrz miasta, w jednej z najbardziej niedostępnych części fortyfikacji, jako ostateczne schronienie powstała Cytadela Świętego Ducha (fr. Citadelle du Saint-Esprit). Od strony zachodniej, południowej i wschodniej chroniły ją klify stromych Dolin Pétrusse i Alzette.

Jedyną częścią nie chronioną przez klify był północny front, który wychodził na miasto. Vauban przebudował istniejące mury nad klifami, nadając miejscami dodatkową warstwę obronną. Dla północnego frontu zbudował dwa bastiony i raweliny z głębokim rowem.

Stare hiszpańskie mury obronne po południowej stronie doliny zostały odbudowane, tym razem z kamienia. Naprzeciwko Bastionu Beck zbudowano Fort Bourbon, a pomiędzy nim a rogatką Redutę Bourbon. Te trzy obiekty były połączone krytą drogą.

Vauban przebudował również Bastion Beck, czyniąc go znacznie wyższym i dobudował trzy nowe reduty w przerwach między czterema wcześniej istniejącymi.

Sam Bock, który został w dużej mierze zniszczony podczas oblężenia, został odbudowany do poprzedniej formy. Duży Bock został dodatkowo wzmocniony i połączony ze Starym Miastem drewnianą konstrukcją, zawierającą most zwodzony. Otoczony murem o wysokości 12m był głównym elementem nowej fortecy. Aby chronić podejścia do Bock, na wschodzie została zbudowana kolejna reduta.

Vauban znacznie rozszerzył kontrolę wojskową nad przestrzenią miejską, włączając dzielnicę Pafendall do obrony, na Płaskowyżu Rham zbudował Redutę Rumigny oraz tam i na Płaskowyżu Świętego Ducha nowe koszary, aby pomieścić większy garnizon, potrzebny do obsadzenia nowych fortyfikacji.

Oprócz tych struktur, twierdza obejmowała również system kazamatów, które powstały w piwnicach średniowiecznego zamku. Pierwsze zostały zbudowane w 1644r. pod rządami Hiszpanów, a następnie rozbudowane przez Francuzów, kiedy Vauban zdał sobie sprawę, że podziemne przejścia i komnaty były równie ważne jak instalacje naziemne.

Na początku XVIIIw., po przejęciu Luksemburga, Austriacy przeprowadzili dalsze prace mające na celu powiększenie i wzmocnienie twierdzy Luksemburg. Dobudowali kilka fortów zewnętrznych, m.in. w 1732r. Fort Thüngen, do którego włączono niewielką Redutę Parkową (fr. Redoute du Parc) z czasów francuskich. Fort został nazwany na cześć austriackiego dowódcy twierdzy, Adama von Thüngen. Austriaccy inżynierowie zamknęli dolinę śluzami. Reduta Bourbon i Fort Bourbon zostały uzupełnione przez Fort Elisabeth. Zbudowano więcej redut do obrony podejść do płaskowyżu Rham oraz fortów Niskiego i Wysokiego. Na tyłach każdego fortu Austriacy zbudowali redutę, która służyła jako wartownia.

Dotychczasowa drewniana konstrukcja z mostem zwodzonym, łącząca Bock ze Starym Miastem, została zastąpiona wybudowanym w 1735r. dwupiętrowym Mostem Zamkowym (fr. Pont du Château). Z technicznego punktu widzenia była to dość ciekawa konstrukcja. Zapewniała nie mniej niż cztery sposoby przejścia między klifami: drogę nad szczytem, przejście przez cztery górne łuki, spiralne schody w górę przez główny łuk i tunel pod drogą na dole.

Wewnątrz Bastionu Beck wybudowano klatkę schodową, tzw. "austriacką" (lb. Éisträichesch Trap), schodzącą w dolinę. Korytarz prowadził przez śluzę na drugą stronę, do Fortu Bourbon. W ten sposób istniało ciągłe podziemne połączenie pomiędzy fortyfikacjami wewnętrznymi i zewnętrznymi.

Oprócz mnożenia fortyfikacji najbardziej znaczącą pracą, podjętą przez Austriaków, była rozbudowa kazamatów. W latach 1744-1751 Kazamaty Bock (lb. Bock-Kasematten) i Kazamaty Pétrusse (lb. Péitruss-Kasematten) zostały znacznie powiększone przez generała Neipperga. Główny korytarz miał 110m długości i do 7m szerokości. W podziemnych komorach i nadbudowie na szczycie skały znajdowało się łącznie około 50 dział, w tym w kazamatach nie mniej niż 25. Ich położenie w skale czyniło je niemal niewrażliwymi na ogień wroga. W razie wojny Kazamaty Bock o powierzchni 1100m² mogły służyć jako koszary dla kilkuset żołnierzy. Woda była dostarczana ze studni o głębokości 47m.

Istniały również tunele łączące trzy sekcje Bock ze sobą i z miastem, na wypadek zniszczenia mostów.

Twierdza miała teraz potrójną linię obrony ze wszystkich stron.

W 1815r. Luksemburg stał się członkiem Konfederacji Niemieckiej, a luksemburska twierdza stała się "twierdzą federalną". Prusy otrzymały prawo do mianowania gubernatora twierdzy, a garnizon składał się w 3/4 z wojsk pruskich i w 1/4 z wojsk niderlandzkich. W rzeczywistości garnizon składał się wyłącznie z żołnierzy pruskich, Królestwo Niderlandów nigdy nie zapewniło swojej jednej czwartej garnizonu. Później traktat luksembursko-pruski z 1856r. dał Prusom wyłączne prawo do stacjonowania wojsk w Luksemburgu. W rezultacie do 1867r. około 4 tys. pruskich oficerów, podoficerów i żołnierzy stacjonowało wśród społeczności liczącej około 10 tys. cywilnych mieszkańców.

Luksemburg był "najbardziej wysuniętym na zachód bastionem Prus", dlatego też Prusacy dobudowali kolejne forty oraz zmodernizowali istniejącą obronę, w tym Fort Thüngen, który otrzymał trzy kultowe wieże zwieńczone statuetkami żołędzi. Od tamtej pory Fort potocznie zwany jest jako Trzy Żołędzie (lb. Dräi Eechelen, fr. Trois Glands). Planowano budowę czwartej linii obrony, kilka kilometrów od miasta, nie doszło to jednak do skutku.

W swojej ostatecznej formie Twierdza Luksemburg składała się z trzech murów obronnych, zajmujących około 180 ha w czasie, gdy miasto zajmowało tylko 120 ha. Wewnątrz znajdowała się duża liczba bastionów, z 15 fortami wewnętrznymi i kolejnymi 9 zewnętrznymi. Sieć 23km podziemnych korytarzy łączyła ponad 40.000m² przestrzeni odpornej na bomby (do dziś zachowało się 17km).

Twierdza Luksemburg w rzeczywistości nigdy nie została zdobyta siłą. W 1443r. Filip Dobry zdobył ją bez sprzeciwu, a w 1794r., podczas francuskich wojen rewolucyjnych, miasto przez siedem miesięcy opierało się francuskiemu oblężeniu. Kiedy garnizon w końcu się poddał z powodu głodu, mury wciąż były niezdobyte. Doprowadziło to do tego, że francuski polityk i inżynier Lazare Carnot nazwał luksemburską twierdzę "najlepszą na świecie, oprócz Gibraltaru". W rezultacie często nazywano ją Gibraltarem Północy (fr. Gibraltar du Nord).

W 1867r. Francja starała się wzmocnić swoją wschodnią granicę, kupując Księstwo Luksemburga od Królestwa Niderlandów, uzyskując w ten sposób kontrolę nad twierdzą. Prusacy sprzeciwili się temu i odmówili wycofania własnych wojsk z Luksemburga. Żadna ze stron nie chciała się wycofać, a wojnie zapobiegło dopiero podpisanie traktatu londyńskiego. Uznawał on Luksemburg za państwo neutralne i wymagał zburzenia twierdzy oraz opuszczenia jej przez pruski garnizon w ciągu trzech miesięcy. Wojska pruskie ostatecznie opuściły twierdzę 9 września 1867r.

Ogólnie rzecz biorąc, zlikwidowane twierdze zwykle przechodziły na własność zainteresowanych miast. Jednak w Luksemburgu chęć przestrzegania postanowień traktatu londyńskiego i obawa przed uwikłaniem w przyszłą wojnę francusko-niemiecką spowodowały, że rząd podjął się realizacji projektu w imieniu miasta. Sprzedaż gruntów twierdzy miała sfinansować koszty rozbiórki i rozwoju urbanistycznego miasta. Międzynarodowa komisja przeprowadziła inspekcję prac rozbiórkowych w 1883r,, ujawniając brak doświadczenia rządu w tego typu pracach. Państwo musiało wybrać między "zachowaniem wszystkiego" a "zrównaniem wszystkiego z ziemią".

Rozbiórka twierdzy, wraz z jej kazamatami i fortyfikacjami naziemnymi, trwała 16 lat (1867-1883) i kosztowała 1,5 miliona franków w złocie. Proces ten był nieco chaotyczny: często części twierdzy były po prostu wysadzane w powietrze, materiały użytkowe zabierane przez lokalnych mieszkańców, a resztę zasypywano ziemią. Kazamaty częściowo zostały wysadzone, aby uczynić je bezużytecznymi, ponieważ nie można było ich zburzyć, częściowo zostały tylko zamurowane wejścia i otwory strzelnicze.

W przedsięwzięciu nie zabrakło kwestii społecznych. Stare koszary służyły jako mieszkania dla robotników zatrudnionych przy pracach rozbiórkowych. Do udziału w tych pracach nie były wymagane żadne kwalifikacje, w czasach spowolnienia gospodarczego dodatkowe projekty rozbiórki twierdzy dawały pracę bezrobotnym. Rozbiórka stała się wielkim widowiskiem, celebracją nowych technologii i ambitnych projektów.

Prace rozbiórkowe, które dziś mogą być postrzegane jako zniszczenie zabytku historycznego, w tamtych czasach były postrzegane jako akt wyzwolenia. Twierdza była bardzo widocznym symbolem obcej dominacji, a dodatkowo różni zarządzający twierdzą zabraniali budowania nowych domów, aby nie wpływać na obronną strategię wojskową w sercu twierdzy. Kiedy "gorset" fortyfikacji zniknął, miasto mogło się rozwijać po raz pierwszy od XIVw.

Na szczęście niektóre budynki zostały jednak zachowane dla przyszłych pokoleń. Wiele pozostałości zostało przywróconych do pierwotnego wyglądu, często odbudowanych od fundamentów i prawdopodobnie z naruszeniem traktatu londyńskiego! :)

Kamień węgielny pod budowę Mostu Adolfa (lb. Adolphe-Bréck) został położony 14 lipca 1900r. przez Wielkiego Księcia Adolfa. Prace murarskie i kamieniarskie zostały wykonane przy użyciu kamienia z kilku lokalnych kamieniołomów, podczas gdy betonowa płyta została wykonana przez firmę francuskiego inżyniera Edmonda Coigneta. Budowa mostu była dokumentowana na fotografiach. Most został otwarty dla ruchu 24 lipca 1903r.

W tamtym czasie był to największy murowany most łukowy na świecie. Składał się z trzech bliźniaczych łuków, z których dwa mają 21,6m szerokości, a środkowy ma 84,65m szerokości i 31 m wysokości, o łącznej długości 153m. Kartusz na zworniku głównego łuku przedstawia herb Wielkiego Księcia Adolfa. Pokład został wykonany ze zbrojonego betonu, techniki, która w tym czasie była używana dopiero od około dziesięciu lat.

Betonowa płyta została całkowicie odnowiona w latach 1961-1962, a most został poszerzony (z 16m do 17,2m), balustrady i poręcze zostały wymienione. Drobne prace przeprowadzono w 1976r., kładąc nową warstwę nawierzchni i podnosząc chodniki, aby zapewnić lepszą ochronę pieszych.

W latach 90. XXw. badania wykazały, że most był w niepokojącym stanie: wiele kamiennych bloków było uszkodzonych, a łuki zdeformowane. Ponadto most był niewystarczająco wodoszczelny. Ostatecznie prace remontowe zostały wykonane w latach 2003-2004. W 2008r. zainstalowano czujniki optyczne w celu monitorowania stanu mostu.

W latach 2008-2011 przeprowadzono nowe badania w celu znalezienia odpowiedniego rozwiązania kwestii modernizacji mostu. Prace rozpoczęły się w 2013r. i zostały zakończone w 2017r.

Renowacja mostu wymagała jego całkowitego zamknięcia. Ponieważ most był główną arterią komunikacyjną w mieście, 30m na zachód od istniejącej konstrukcji zbudowano tymczasowy most o długości 174m, nazwany Niebieskim Mostem ze względu na jego kolor. Miał trzy pasy ruchu, w tym jeden zarezerwowany dla autobusów, jeden dla pieszych.

Remontowi Mostu Adolfa towarzyszyło położenie torów dla luksemburskiego tramwaju oraz kolejne poszerzenie (z 17,2m do 18,7m). Planowano utworzenie ścieżki rowerowej, ale było to utrudnione, ponieważ albo usunęłoby to pas ruchu, albo zwęziłoby i tak już bardzo wąskie chodniki. Problem został rozwiązany dzięki pomysłowi, który sam autor uważał za całkowicie szalony: most rowerowy przymocowany pod mostem. Podczas gdy ówczesny minister odrzucił pomysł bez zastanowienia, jego następca został przekonany i włączył kładkę do projektu w 2015r. Krytycy twierdzą jednak, że projekt odwraca uwagę od oryginalnego mostu.

Kładka podwieszona pod innym mostem jest pierwszą na świecie. Ma 154m długości i 4m szerokości, czyli tyle, ile wynosi szerokość między dwoma murowanymi łukami. Została zainstalowana w 2016r. i oddana do użytku 17 września 2017r. i jest otwarty zarówno dla rowerzystów, jak i pieszych, którzy mogą podziwiać widok na Dolinę Pétrusse.

Plac Broni

Układ dzisiejszego Placu Broni (lb. Plëss d'Arem, fr. Place d'Armes), najczęściej nazywanego krótko Plëss, został stworzony w 2.poł. XVIIw. Francuskie wojska Ludwika XIV zasadziły lipy, wybrukowały plac i używały go jako placu defilad. Obecnie - otoczony licznymi kawiarniami i restauracjami - stał się ulubionym miejscem spotkań młodych i starszych, mieszkańców i turystów, a dzięki estradzie jest to miejsce publicznych koncertów i jarmarku bożonarodzeniowego.

Pałac Miejski

Na wschodnim krańcu Placu usytuowany jest Pałac Miejski, nazywany Kręgiem Miejskim (lb. Cercle Municipal). Na elewacji budynku znajduje się płaskorzeźba przedstawiająca nadanie praw miejskich miastu Luksemburg w 1244r. Powstał na początku XXw. jako budynek administracyjny z salami recepcyjnymi, później był siedzibą Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, służył też jako miejsce uroczystości i wydarzeń kulturalnych. W latach 2006-2011 przeprowadzono renowację, restaurację i ulepszenia techniczne w celu przekształcenia go w Centrum Konferencyjno - Wystawiennicze.

Pomnik Poetów

Z kolei na zachodnim krańcu Placu Broni wydzielony jest mały Plac Jana Palacha (Square Jan Palach), na którym został wzniesiony pomnik w hołdzie dwóm poetom narodowym - Dicksowi i Michelowi Lentzowi, autorom słów hymnu narodowego. Pomnik jest zwieńczony lwem, zwierzęciem heraldycznym Wielkiego Księstwa, podczas gdy kowal uosabia przemysł stalowy. Na filarze znajduje się wyryty napis, którego treść jest mottem Luksemburczyków: Mir wëlle bleiwe wat mir sin (Chcemy pozostać tym, czym jesteśmy).

Na Placu umieszczona jest też tablica upamiętniająca bohaterskiego czeskiego studenta.

Historia Katedry Notre Dame (lb. Kathedral Notre-Dame) związana jest z historią Towarzystwa Jezusowego.

• 1594 - Jezuici osiedlili się w Luksemburgu.
• 1603 - Jezuici otworzyli kolegium w Luksemburgu.
• Szybki rozwój działalności duszpasterskiej i duchowej w mieście doprowadził do podjęcia decyzji o budowie dużego kościoła, w którym mieściłoby się również sąsiednie kolegium.
• 1613 - Rektor kolegium położył kamień węgielny pod budowę świątyni.
• 1621 - Kościół został uroczyście konsekrowany przez biskupa i poświęcony Niepokalanemu Poczęciu.
• W kolejnych latach, a nawet dziesięcioleciach, dokonano licznych uzupełnień i zmian, zwłaszcza w umeblowaniu i dekoracji wnętrz.
• 1773 - Towarzystwo Jezusowe zostało zlikwidowane.
• 1778 - Kościół pojezuicki w Luksemburgu stał się kościołem parafialnym miasta pod wezwaniem Świętego Mikołaja i Świętej Teresy. Z tego powodu statua św. Mikołaja do dziś stoi nad wejściem do katedry od strony Ulicy Notre Dame.
• 1794 - Kościół otrzymał cudowną figurę Matki Bożej Pocieszycielki Strapionych.
• 1801 - Kościół ponownie zmienił nazwę, tym razem został poświęcony Świętemu Piotrowi.
• 1848 - Kościół po raz kolejny został poświęcony Najświętszej Maryi Pannie.
• 1870 - Kościół dawnego kolegium jezuickiego stał się katedrą diecezjalną.
• 1935-1938 - Katedra została rozbudowana.
• 1962-1963 - Chórzostał odnowiony, a pod nim zbudowano kryptę poświęconą świętemu Piotrowi i zawierającą groby biskupów Luksemburga. Z kryptą połączono nekropolię rodziny wielkoksiążęcej, otoczoną kratą z dwoma lwami z brązu, datowanymi na lata 1936-37.
• 1985 - Podczas prac renowacyjnych spłonęła zachodnia wieża świątyni. Zniszczone zostały dzwony kościelne.
• 1986 - Poświęcono i uruchomiono nowe dzwony.
• 1988 - Diecezja luksemburska została podniesiona do rangi archidiecezji przez papieża Jana Pawła II.

W krypcie swoje ostatnie miejsce spoczynku znalazł Jan Luksemburski, nazywany Ślepym, król Czech i hrabia Luksemburga. W swojej ojczyźnie, Luksemburgu, jest uważany za bohatera narodowego. Był też koronowanym królem Polski w latach 1310-35. To właśnie on po stracie Krakowa sprzymierzył się z Zakonem Krzyżackim. W 1328r. wyprawił się do Prus i na Pomorze, gdzie potwierdził prawa Zakonu do tych ziem. Zginął w 1346r. w jednej z pierwszych kampanii wojny stuletniej.

Ciekawe są dzieje pośmiertne Jana. Został pochowany w opactwie benedyktynów w Luksemburgu (lb. Abtei Almünster). Gdy w poł. XVIw. opactwo zostało zniszczone, jego ciało powierzono franciszkanom. Benedyktyni po odbudowie opactwa w nowym miejscu (lb. Abtei Neimünster) zaczęli domagać się zwrotu ciała. W międzyczasie oddzielona od reszty ciała głowa Jana Luksemburskiego weszła w posiadanie hrabiego de Mandercheid z Eifel. W latach 1794-1795, gdy Luksemburg, w którym franciszkanie przechowywali ciało, był oblężony przez wojska francuskie, zwłoki wydobyto z grobowca i ukryto u miejscowego piekarza. Następnie trafiły one do przedsiębiorcy, właściciela fabryki porcelany Boch, a ten przeniósł je w 1809r. do nowo otwartego zakładu w Mettlach. Spoczywały tam do czasu, aż książę Prus Fryderyk Wilhelm IV, poznawszy tę historię, polecił w 1838r. umieścić je w specjalnie w tym celu zbudowanej kaplicy w Kastel-Staadt. O wydanie szczątków króla konsekwentnie ubiegało się księstwo Luksemburg. Jego starania zostały uwieńczone powodzeniem dopiero po II wojnie światowej. W sierpniu 1946r. szczątki Jana Luksemburskiego sprowadzono do katedry w Luksemburgu i umieszczono w krypcie, w której spoczywają do dziś.

W krypcie spoczywa też niezwykle ważna dla obywateli ostatnia wielka księżna z dynastii Nassau, Szarlotta. W 1940r. wraz z bliskimi opuściła okupowaną przez Niemców ojczyznę i wyemigrowała do Londynu, tym samym opowiadając się po stronie aliantów. Jej audycje nadawane przez radio BBC podnosiły na duchu poddanych w okupowanym kraju, a swoją postawą zaskarbiła sobie ich uznanie i niezwykły szacunek. Gdy w 1945r. wróciła do stolicy, witały ją tłumy.

XVII-wieczny budynek katedry jest przykładem architektury późnogotyckiej, chociaż posiada również renesansowe elementy i ozdoby. Jego główny portal jest w stylu wczesnego baroku i przedstawia figurę Matki Boskiej w otoczeniu apostołów Piotra i Pawła oraz Ignacego Loyoli i Franciszka Ksawerego, założycieli Towarzystwa Jezusowego. Później zespół uzupełnił posąg św. Mikołaja.

Portal nowej części katedry, ozdobiony ornamentami luksemburskiego rzeźbiarza, zawiera około stu postaci ludzkich, pięćdziesiąt przedstawień zwierząt i bogatą dekorację roślinną. Skrzydła drzwi z brązu zostały wykonane przez tego samego artystę.

Do dzieł sztuki w katedrze należą: duże okna w chórze, witraże z XIX i XXw., alabastrowa dekoracja w tylnej części nawy z 1622r. zdobiona girlandami i aniołami, cylindryczne filary ozdobione systemem przeplatających się pasów, obraz "Pokłon Trzech Króli" (Jacques Nicolaï, szkoła rubensowska), malowidła ścienne datowane na 1897r., organy (z 1938r. i klasyczne organy Westenfeldera, zainstalowane w 1995r.). W krypcie natomiast znjdują się zabytkowe ołtarze ozdobione są płaskorzeźbami przedstawiającymi świętych, Droga Krzyżowa oraz figura Matki Bożej Pocieszycielki Strapionych.

W święta państwowe oficjalna ceremonia w katedrze, organizowana przez rząd, przybiera formę nabożeństwa dziękczynnego z udziałem władz Luksemburga i korpusu dyplomatycznego.

Pocieszycielka Strapionych (łac. Consolatrix Afflictorum, fr. Consolatrice des Affligés) to jedno z wielu imion Matki Bożej, jeden z tytułów maryjnych, którymi matka Chrystusa jest wzywana w modlitwie litanijnej. W XVIIw. szczególne nabożeństwo do Maryi Pocieszycielki Strapionych rozwinęło się w kościele Kolegium Jezuitów w Luksemburgu i rozprzestrzeniło na okoliczne regiony.

Figura w katedrze w Luksemburgu znana jest od początku XVIIw. Jej renowacja przeprowadzona w 2008r. wykazała, że została wykonana pod koniec XVIw. Co więcej, styl i technika wskazywałyby, że rzeźbiarz pochodził z większego regionu Niemiec, a nie z Flandrii lub Szampanii, jak od dawna zakładano.

Figura jest wyrzeźbiona w drewnie lipowym i mierzy 73cm wysokości. Jest to stojąca kobieta, z rozpuszczonymi włosami, ze stopami opartymi na Księżycu, nosząca koronę z gwiazd. Postać taka pojawia się w historii Apokalipsy: Niewiasta obleczona w słońce i księżyc pod jej stopami, a na jej głowie wieniec z gwiazd dwunastu (Apokalipsa św. Jana, 12,1). Zgodnie z tradycyjną interpretacją katolicką kobieta ta jest Dziewicą Maryją, Słońce reprezentuje Nowe Przymierze, Księżyc Stare Przymierze lub herezję.

W prawej ręce Maryja trzyma berło, a w lewej Dzieciątko Jezus w królewskiej koronie i z kulą ziemską, zwieńczoną krzyżem. Symbole te przywołują królewskość Maryi w niebie i Jezusa na ziemi, Chrystusa Króla.

Rzeźba przedstawia Maryję ubraną w tunikę, szarfę i płaszcz. Zgodnie z długotrwałym średniowiecznym zwyczajem w Hiszpanii, posąg został ubrany w bogato haftowane i zdobione szaty, w szczególności obszerny płaszcz w formie peleryny lub peleryny sięgającej ziemi i ukrywającej stopy spoczywające na Księżycu. Ozdoby te były kilkakrotnie odnawiane, dostosowując się do ówczesnego stylu, o czym świadczą różne przedstawienia posągu publikowane na przestrzeni wieków. Korona Dziewicy straciła swoje gwiazdy, a atrybuty zostały dodane.

Pierwsza wzmianka o figurze pojawiła się w święto Niepokalanego Poczęcia 8 grudnia 1624r. Uczniowie kolegium jezuickiego wynieśli figurę Matki Boskiej poza fortyfikacje miasta. Inicjatorem tej pielgrzymki pod wezwaniem "Matka Boża Zwycięska" (łac. Notre-Dame de Victoriis) był jezuita, który nadał figurze tytuł "Pocieszycielka Strapionych". Tradycja ludowa wiąże "pocieszenie" z dwoma cudownymi zdarzeniami, które miały miejsce w Luksemburgu w tamtych latach: cud wskrzeszenia martwego dziecka zmarłego na dżumę i cudowna powódź, która uchroniła miasto przed inwazją francuską.

Co ciekawe - tytuł "Pocieszycielka Strapionych" jest częścią Litanii Loretańskiej i pochodzi od augustianów, nie od jezuitów.

W latach 1625-1628 poza murami miasta zbudowano dla figury kaplicę pielgrzyma, nazwaną Kaplicą na Stoku (lb. Kapell um Glacis), która została powiększona w 1640r. W 1639r. pierwsza "Księga Cudów" wspomina o wysłuchanych modlitwach i uzdrowieniach. W tym samym roku zarezerwowano tydzień na specjalną pielgrzymkę, która miała stać się coroczną tradycją. W rzeczywistości figura została przeniesiona na osiem dni z Kaplicy na Stoku do kaplicy kolegium jezuickiego w mieście, aby poradzić sobie z napływem pielgrzymów. Pod koniec tego ośmiodniowego okresu w uroczystej procesji zamykającej figura została przeniesiona z powrotem do Kaplicy na Stoku.

Kult nadal rozprzestrzeniał się wśród ludności. Wykonano dla niej dodatkowy cokół ze słowami: Consolatrix Afflictorum, ora pro nobis (Pocieszycielko Strapionych, módl się za nami), a figura stała się znana.

Po tym, jak Matka Boża Pocieszycielka została wybrana patronką miasta w 1666r. i patronką-opiekunką Księstwa Luksemburga w 1678r., figurę przechowywano w kaplicy kolegium jezuickiego.

W 1766r. mieszkańcy Luksemburga podarowali swojej patronce żeliwny, bogato zdobiony ołtarz wotywny. W 1866r. figura została uroczyście ukoronowana za zgodą papieża Piusa IX.

W 1769r. opublikowano znormalizowaną nowennę ku czci Matki Bożej Luksemburskiej pod wezwaniem Matki Bożej Pocieszenia, aby zachęcić do popularnego nabożeństwa.

W 1978r., z okazji trzysetnej rocznicy ustanowienia patronki kraju, powstała Fundacja trzystulecia (Fondation du Tricentenaire), zajmująca się opieką i pomocą dla osób z niepełnosprawnościami.

Oktawa lub Oktawa Matki Bożej (Oktav) to religijna podwójna oktawa, obchodzona ku czci Najświętszej Maryi Panny jako jedna z najstarszych i głównych corocznych uroczystości religijnych Wielkiego Księstwa Luksemburga. Oddaje cześć Matce Bożej Luksemburskiej, Pocieszycielce Strapionych, patronce obywateli i kraju.

Tradycja pielgrzymki, zapoczątkowana w 1624r., była kontynuowana w kolejnych latach w miesiącu październiku. W 1679r. zdecydowano się obchodzić Oktawę Najświętszej Maryi Panny od 4. do 5. niedzieli po Wielkanocy. Tradycja była kontynuowana do 1796r., kiedy to Kaplica na Stoku została zniszczona przez wojska rewolucji francuskiej. Po rewolucji Oktawa została wznowiona i rozwijała się przez XIXw. Specjalnie skomponowane litanie i hymny, najpierw w języku niemieckim, a następnie także w języku luksemburskim, nadały uroczystości nowe znaczenie i coraz bardziej wyraźny wymiar narodowy.

Okres trwania Oktawy przedłużano dwukrotnie: w1898r., kiedy został przesunięty o pół tygodnia, i ponownie w 1921r., kiedy został przesunięty o kolejne pół tygodnia w szczególnym uznaniu dla wysiłków [Dziewicy Maryi] w latach 1914-1918.

Podczas II wojny światowej Oktawa nabrała charakteru narodowego, stała się symbolem narodowego oporu przeciwko prześladowaniom religijnym niemieckiej polityki kulturowej (niem. Kulturkampf). Jej patriotyczne znaczenie ponownie przyczyniło się do wzmocnienia tożsamości religijnej Luksemburga. 10 października 1941r., w rocznicę poświęcenia miasta Luksemburg Najświętszej Maryi Pannie (10.10.1666), przeprowadzono narodowy spis ludności, mający poprzeć nazistowską politykę "Powrót do domu w Rzeszy" (niem. Heim ins Reich, przesiedlenia ludności pochodzenia niemieckiego). Odrzucenie programu było postrzegane przez wiernych jako kolejny owoc wstawiennictwa Najświętszej Maryi Panny na rzecz Luksemburga.

Podobnie jak w przypadku innych świąt maryjnych, Oktawa jest okazją do dużej pielgrzymki. Pierwotnie 8-dniowa, obecnie Oktawa rozpoczyna się w 3. niedzielę po Wielkanocy i trwa czternaście dni, ale nazwa pozostała niezmieniona. Parafianie z całego kraju, a także z regionu Eifel w Niemczech, belgijskiej prowincji Luksemburg i francuskiego regionu Lotaryngii wyruszają w podróż do stolicy Luksemburga. Obecny program Oktawy przewiduje każdego dnia msze święte dla różnych parafii, szkół lub innych instytucji oraz różnych grup społecznych, nabożeństwo z kazaniem oktawowym lub uroczyste odmawianie różańca.

Szkoły przygotowują się do Oktawy na lekcjach religii w tygodniach poprzedzających uroczystość. Temat Oktawy jest wybierany co roku przez arcybiskupa Luksemburga. Uczniowie przygotowują teksty i obrazy ilustrujące wybrany temat, naklejają je na panele i niosą w procesji ze szkoły w drodze do katedry. Następnie uczestniczą we mszy, a po zakończeniu uroczystości wracają do swoich domów, aby świętować z rodzinami.

Na zakończenie Oktawy, w 5. niedzielę po Wielkanocy, odbywa się uroczysta procesja, podczas której figura Matki Bożej Pocieszycielki na ołtarzu wotywnym niesiona jest ulicami miasta z katedry do Pałacu Luksemburskiego, a następnie procesja wraca do katedry na mszę świętą. Zarówno w procesji, jak i we mszy uczestniczą przedstawiciele Wielkiego Domu Książęcego, rządu, Izby Deputowanych, sądownictwa i innych instytucji życia publicznego. Podczas mszy arcybiskup przewodniczy odnowieniu konsekracji katedry. Każdego roku Luksemburg odnawia swoją wierność Matce Bożej modlitwą poświęcenia, niezmienną od XVIIw.

Przy okazji Oktawy odbywa się Mały Targ (lb. Mäertchen), ściśle związany z tą tradycją. Jego pierwotnym celem było danie pielgrzymom możliwości odpoczynku i posilenia się po wytężonej drodze czy po mszy. Ponieważ wielu pielgrzymów pochodziło z wiejskich obszarów, była to również okazja do zrobienia zakupów w mieście, również przedmiotów religijnych, takich jak wizerunki świętych. Na samym początku tej tradycji targ odbywał się w pobliżu Kaplicy na Stoku, później został przeniesiony na teren katedry, w 1.poł. XIXw. na Plac Wilhelma II. W 2023r. targ odbył się na Placu Konstytucji.

Dziś, po wizycie w katedrze, pielgrzymi mogą znaleźć coś do przekąszenia, zjedzenia i kupienia drobnego upominku. Pielgrzymon, turystom i wszystkim, którzy mają ochotę go odwiedzić, targ wprowadza iście karnawałową atmosferę przy kilkudziesięciu stoiskach z pamiątkami i grami, w wesołym miasteczku, przy straganach i barach, oferujących potrawy typowe dla wydarzeń ulicznych, m.in. kiełbasę grillowanąGrillwurscht, smażony makaron Bami, churros czy tradycyjne przekąski Oktawy - placki ziemniaczane Gromperekichelcher.

• 1554 - Silna eksplozja wywołana uderzeniem pioruna w kościół franciszkanów spowodowała eksplozję prochu, który został tam zdeponowany. W wyniku tej eksplozji płomienie zniszczyły wiele domów w tym ratusz miejski. Prace nad odbudową miasta trwały ponad dwadzieścia lat, a przy okazji namiestnik Niderlandów Hiszpańskich zlecił budowę nowego ratusza.
• 1572-1574 - Dzisiejszy pałac został wybudowany w stylu renesansowym jako ratusz miejski.
• 1683 - Budynek został odnowiony.
• 1684 - Podczas oblężenia Luksemburga piwnice obiektu pełniły rolę schronu, a sam budynek doznał poważnych zniszczeń.
• 1713 - Luksemburg stał się własnością austriacką. W związku z poprawą sytuacji finansowej miasta w 1728r. przeprowadzono prace remontowe.
• 1741-1743 - Na prawo od najstarszej części wzniesiono dobudówkę w stylu barokowym, zwaną "Równowaga" (Balance), a ratusz stał się siedzibą Trójstanu.
• 1795 - Po przejęciu Luksemburga przez Francuzów budynek pełnił funkcję siedziby Prefektury Departamentu Leśnictwa.
• 1814 - Luksemburg, który stał się Wielkim Księstwem, został osobiście powierzony królowi Niderlandów i jego następcom.
• 1815 - Obiekt stał się budynkiem administracyjnym o wszechstronnym przeznaczeniu: siedzibą komisji rządowej (fr. Hôtel de Gouvernement), gdzie mieszkał i pracował namiestnik królewski, a następnie do 1867r. siedzibą rządu.
• 1825-1860 - Dokonano szeregu prac, znacznie powiększając pałac.
• XIXw. - Pałac był zamieszkany przez wielkich księciów, choć nie wszyscy mieszkali w nim na stałe, niektórzy sporadycznie.
• 1857 - Na II piętro przeniesiono Radę Państwa, wprowadzoną konstytucją luksemburską z 1856r. Na tym samym piętrze mieściły się także zbiory archeologiczne.
• 1858-1859 - Dzięki zakupom okolicznych domów, wybudowano po prawej stronie przylegającą do pałacu dobudówkę (lb. Chambersgebai, fr. Hôtel de la Chambre), która stała się siedzibą obrad parlamentu, przekształconego w 1857r. w sejm państwowy. Wcześniej parlament nie miał regularnego miejsca posiedzeń, obradując zazwyczaj w budynku pałacu/ratusza (1848-1858), ale też w szkole podstawowej w Ettelbruck na północy kraju.
• 1890 - Po zerwaniu unii personalnej Luksemburga z Holandią i wstąpieniu na tron luksemburski dynastii Nassau-Weilburg, pałac stał się rezydencją wielkich książąt Luksemburga. Z budynku wyprowadzono ostatecznie zbiory archeologiczne i wszelkie instytucje do ich własnych siedzib.
• 1890-1894 - Dokonano gruntownej przebudowy i rozbudowy obiektu, również budynku parlamentu, podłączono elektryczność.
• 1940-1944 - Niemcy przekształcili pałac w karczmę zwaną Tawerną Zamkową (niem. Schlossschenke) i organizowali w nim koncerty. Dokonano wówczas zniszczeń i rozkradziono dzieła sztuki oraz kosztowności.
• 1940-1944 - Budynek parlamentu zamieniono na siedzibę luksemburskiego oddziału Biura Propagandy Gau (niem. Gaupropagandaamt). Z budynku usunięto symbole Luksemburga i wywieszono flagi ze swastyką. Balkon udekorowano dużym napisem "Powrót do domu w Rzeszy" (niem. Heim ins Reich, przesiedlenia ludności pochodzenia niemieckiego). Z powodu zagrożenia bombardowaniami piwnice zamieniono na schron.
• 1944 - Pierwsza sesja parlamentu po wyzwoleniu z okupacji miała miejsce 6 grudnia 1944r.
• 1945 - Symboliczną manifestacją powrotu pałacu w ręce Luksemburczyków było powitanie wielkiej księżnej Szarlotty 14 kwietnia 1945r.
• 1964 - Przeprowadzono częściowy remont pałacu.
• 1985 - Przeprowadzono prace remontowe budynku parlamentu.
• 1992-1996 - Przeprowadzono generalny remont wnętrza i elewacji pałacu, który przywrócił mu pierwotny blask.
• 1997-1999 - Przeprowadzono generalny remont budynku parlamentu i rozbudowano go, aby pomieścić publiczność. Zniszczony drewniany wystrój został zastąpiony replikami w oryginalnym stylu. Dobudówka, przeznaczona dla publiczności i pełniąca funkcje pomocnicze, została zbudowana w stylu nowoczesnym.

Obecnie Wielki Książę wykorzystuje Pałac Wielkich Książąt (lb. Groussherzogleche Palais, fr. Palais Grand-Ducal, niem. Großherzogliches Palais) jako miejsce pracy, ale rzadko jako miejsce zamieszkania. W pałacu wita zagraniczne głowy państw lub wydaje przyjęcia, jak np. posiłek wydawany z okazji święta narodowego, na którym przyjmuje średnio 300 osób.

Na przestrzeni wieków kościół św. Michała (lb. Méchelskierch) był kilkakrotnie niszczony, ale zawsze odbudowywany, zmieniany i rozbudowywany. Ze względu na swoją burzliwą historię łączy w sobie elementy architektury romańskiej, gotyckiej i barokowej.

Pierwszy kościół, ku czci Najświętszego Zbawiciela, został zbudowany na miejscu kaplicy zamkowej hrabiów Luksemburga z 987r. Po przebudowie w XIIIw. jego patronem został św. Michał. Zdobycie miasta przez wojska burgundzkie w 1443r. spowodowało poważne zniszczenia. Pożar na początku XVIw. doprowadził do całkowitej przebudowy sanktuarium w 1519r. Z tego okresu pochodzi trzon obecnego kościoła w stylu późnogotyckim.

W XVIIw. powiększono przestrzeń w kierunku zachodnim i rozebrano położoną zbyt blisko wałów absydę. Dzwonnica otrzymała charakterystyczną cebulastą kopułę. Portal z herbem Ludwika XIV upamiętnia pobyt Króla Słońce w Luksemburgu w 1687r. Obecny wygląd świątyni pochodzi z 1688r.

Parafię powierzono dominikanom, którzy pozostali tam aż do rewolucji francuskiej. Po tymczasowej sekularyzacji pod rządami rewolucyjnego reżimu francuskiego budynek został ponownie przeznaczony na cele kultu i wyposażony w meble z kilku innych miejsc kultu. W 1834r. powstała nawa boczna poprzez włączenie dawnego refektarza przylegającego klasztoru dominikanów.

W latach 60. i 80. XXw. oraz na początku XXIw. budynek został odrestaurowany, zachowując pierwotną formę.

Opactwo Munster, pierwsze opactwo w Luksemburgu, zostało założone w XIw. przez Conrada I, hrabiego Luksemburga jako prywatny klasztor i centrum religijne jego hrabstwa. Znajdowało się na płaskowyżu Altmenster, między Rybnym Rynkiem a obszarami Clausen. Do końca XIIw. pochowano tam wszystkich hrabiów Luksemburga. W poł. XVIw. opactwo zostało zniszczone, ale wcześniej opat zdążył zabezpieczyć relikwie i cenne przedmioty. Szczątki Jana Luksemburskiego zostały przeniesione do kościoła franciszkańskiego. Na początku XVIIw. otwarto nowe opactwo w rejonie Grund. Nazwano go Nowy Munster (lb. Abtei Neimünster), a poprzedni stał się w ten sposób Starym Munster (lb. Abtei Almünster).

W 1618r. zbudowano marmurowy grobowiec, w którym umieszczono Johna Ślepego. Po raz kolejny opactwo uległo zniszczeniu w 1684r. Został odbudowane w 1688r. i rozbudowane w 1720r.

Sekularyzowany po Rewolucji Francuskiej, obiekt był wykorzystywany jako więzienie i koszary. W 1805r. urząd opieki społecznej gminy wykorzystał opactwo do sierocińca, który działał do 1807r., kiedy wybuch prochu strzeleckiego zniszczył budynek. Po 1815r. opactwo służyło jako szpital wojskowy dla wojsk niemieckich konfederacji. W latach 1869-1985 opactwo ponownie pełniło funkcję więzienia, również w czasie II wojny światowej.

Od 1997r. w budynkach mieści się Europejski Instytut Szlaków Kulturowych, który uczestniczy w europejskiej polityce kulturalnej. Od 2013r. jest też siedzibą Centrum Kultury Spotkań Opactwa Nowy Munster (fr. Centre Culturel de Rencontre Abbaye de Neimënster), w którym odbywają się koncerty, wystawy i seminaria. W krużganku opactwa, nazwanym imieniem luksemburskiego rzeźbiarza Luciena Wercolliera, organizowane są wystawy czasowe.

Funkcje religijne spełnia nadal kościół opactwa benedyktynów (lb. Abteikierch Neimünster), nazywany potocznie Zielony Kościół (lb. Grënnesch Kierch) lub Młody Kościół (lb. Jangekierch), zaś oficjalnie Zielone Miasto Luksemburga (lb. Lëtzebuerg-Stadgronn) lub Kościół św. Jana (lb. Kierch Saint-Jean). W 1308r. Henryk VII zbudował kościół pw. św. Jana na Skałach (lb. Sankt Johann auf den Steynen), który w 1321r. stał się parafią. W 1606r. przebudowano kościół, a w 1618r. przekształcono go w kościół parafialny św. Jana. Do rewolucji francuskiej kościołem opiekowali się benedyktyni. Podczas oblężenia Francuzów w 1684r. kościół spłonął wraz z opactwem. Został odbudowany, a później przebudowany w latach w 1688-1705. W 1731r. otworzył go biskup trewirski. W 1953r. obiekt uznano za pomnik narodowy.

Jako wspólnota dla niezamężnych, pół-zakonnych kobiet, chcących oddać cześć Bogu, beginaż powstał na początku XIIIw. (najstarsze pisemne dokumenty pochodzą z 1232r.). Był swoistym miastem w mieście. Mieszkanki miały do dyspozycji około 100 domów, kościół, infirmerię. Podobnie jak inne bractwa we Flandrii, bractwo w Leuven miało swój pierwszy złoty okres w XIIIw. Jednym z kapłanów zakonu był Adriaan Florensz Boeyens, duchowy opiekun niemowlęcia Karola V i późniejszy papież Adrian VI.

Od końca XVIw. beginaż przeżywał drugi okres rozkwitu, ale z powodu różnych działań wojennych i chorób liczba beginek spadała od początku XVIIIw. Po inwazji rewolucjonistów francuskich beginaż nie został sprzedany, majątek wspólnoty został jednak skonfiskowany i przypisany lokalnej komisji opieki społecznej i zreorganizowany jako cywilne przytułki. Beginki mogły nadal mieszkać w swoich domach, ale wolne pokoje wynajmowano osobom starszym i ubogim. Niektórzy byli duchowni mieszkali tam na emeryturze. Ostatni kapłan wspólnoty beginek zmarł w 1977r., ostatnia beginka zmarła w 1988r.

W 1960r., po ponad 150 latach użytkowania przez lokalną komisję opieki społecznej i zamieszkiwania przez ludzi, którzy nie byli w stanie finansowo utrzymać mieszkań, beginaż był w opłakanym stanie. Podjęto decyzję o sprzedaży kompleksu. Został zakupiony przez Katolicki Uniwersytet w Leuven w 1962r. i odrestaurowany w latach 1964-1989. Zakrojony na szeroką skalę projekt odrestaurowania całego kwartału był ważnym impulsem dla popularności beginaży i tradycyjnej architektury w ogóle. W 1998r. Wielki Beginaż w Leuven wraz z innymi beginażami flamandzkimi został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Wielki Beginaż w Leuven ma wygląd małego miasteczka, z umiejscowionymi wzdłuż sieci wąskich uliczek i małych placów domami z żaluzjowymi oknami oraz wieloma studniami, fontannami i posągami. Jedyny duży zieleniec na lewym brzegu rzeki powstał w wyniku wyburzenia niektórych domów w XIXw.

Pięć domów pochodzi z XVIw., a trzy z nich nadal mają konstrukcję drewnianą. Dom w Chièvres został zbudowany w 1561r., zgodnie z wolą Marii van Hamal, wdowy po Wilhelmie de Croÿ, księciu Aarschot i doradcy w sprawach politycznych cesarza Karola V. Charakterystyczny namiotowy dach z cebulastym szczytem nawiązuje do dwóch wież zamku książęcego w Heverlee (dziś znanego jako zamek Arenberg).

Większość domów pochodzi z okresu 1630-1670. Zostały zbudowane w lokalnej, tradycyjnej architekturze, wzbogaconej o stonowane, barokowe elementy. Na fasadach widać czerwoną cegłę z piaskowcowymi szprosami w oknach i drzwiach. Typowym elementem dla budownictwa w Leuven są liczne lukarny, często ozdobione schodkowymi szczytami i okrągłymi, łukowatymi oknami.

Kilka domów zostało zastąpionych lub zbudowanych w XIXw.

Wiele domów ma uderzająco mało okien na parterze, ponieważ beginki przywiązywały dużą wagę do swojej prywatności. Domy z oknami na parterze były ukrywane przez dodatkową ścianę.

Kościół jest wczesnogotycką bazyliką z elementami romańskimi. Na północnym wejściu widnieją dwie łacińskie inskrypcje wskazujące lata założenia beginażu (1234) i kościoła (1305). Wnętrze o szerokości 27m (najszerszy kościół w mieście) składa się z nawy głównej i dwóch naw o dziesięciu przęsłach. Światło dzienne jest wyraźnie obecne. W arkadach oddzielających nawę główną od naw bocznych znajdują się posągi dwunastu apostołów, Maryi i świętego Józefa z Dzieciątkiem. Posągi te, podobnie jak większość innych dzieł sztuki, są stonowane, barokowe, podkreślone przez sztuczne cienie za nimi. Renowacja w latach 80. XXw. ujawniła XIV-wieczne malowidła ścienne. We wschodniej części kościoła znajduje się imponująco wysokie okno z XIVw., którego górna część oświetla poddasze nad sklepieniem zbudowanym w XVIIw.

Jak zwykle w przypadku zakonów żebraczych lub zgromadzeń żeńskich, kościół nie ma wieży, a jedynie flèche (nazwa nadana iglicy w architekturze gotyckiej). Od 1998r. flèche posiada mały karylion, który co pół godziny gra krótką melodię na 16 dzwonach, pochodzących z wieży biblioteki w Leuven. W 2009r. do instrumentu dodano 29 nowych dzwonów i klawiaturę batutową do gry ręcznej.

Kompleks jest obecnie własnością Uniwersytetu Katolickiego w Leuven (nl. Katholieke Universiteit Leuven, KU Leuven) i jest wykorzystywany jako kampus, zwłaszcza do zakwaterowania pracowników akademickich.

Plac Ladeuze (nl. Monseigneur Ladeuzeplein) to największy pod względem powierzchni plac w Leuven. Został nazwany na cześć byłego rektora Katolickiego Uniwersytetu w Leuven, biskupa Paulina Ladeuze.

Wśród miejscowej ludności plac znany był jako Jerkarlisse. Nazwa ta wywodziła się od zakonu klarysek, który miał klasztor w tym miejscu, kiedy było to jeszcze piaszczyste wzgórze (jer odnosi się w lokalnym dialekcie do brudu, a więc nieutwardzonego podłoża). W 1783r. klasztor został zlikwidowany, a miasto Leuven kupiło posiadłość w celu utworzenia targu drewna. Wzgórze zostało zniwelowane, a pierwszy dom na placu został wzniesiony w 1812r. W tym czasie plac został nazwany Plac Napoleona (nl. Napoleonplein). Później został przemianowany na Plac Ludowy (nl. Volksplaats), a obecną nazwę uzyskał po II wojnie światowej.

Obecnie na Placu odbywają się różne regularne wydarzenia: cotygodniowy targ rolniczy w piątek, targ roślin i kwiatów oraz "pchli targ" (1. sobota maja), festiwal teatralny "Leuven in Scène" (co 2-3 lata w maju/czerwcu), nocne recitale "Ladeuze Bells" (soboty w lipcu i sierpniu), jarmark karnawałowy (wrzesień), powitanie studentów (październik), jarmark świąteczny (grudzień).

Plac Ladeuze jest zdominowany wizualnie przez monumentalną Bibliotekę Główną Uniwersytetu w Leuven (nl. Bibliotheek van de Universiteit van Leuven). Mimo, że neorenesansowy wygląd zewnętrzny sugeruje inaczej, budynek jest stosunkowo nowy.

W sierpniu 1914r. oryginalna XVII-wieczna biblioteka w pobliżu Wielkiego Rynku została spalona przez niemieckie siły okupacyjne. Pożar zniszczył nie tylko dużą część dziedzictwa kulturowego średniowiecznego miasta, ale także spowodował utratę niezliczonych i niezastąpionych historycznych rękopisów i książek, z których wiele pochodziło sprzed wieków.

Ten akt przemocy wywołał poruszenie na całym świecie, a kilka, głównie amerykańskich, organizacji charytatywnych zostało specjalnie założonych w celu zrekompensowania strat. W 1921r. rozpoczęto prace nad budową nowej biblioteki na placu, znanym obecnie jako Plac Ladeuze.

W nowym budynku znalazł się również jeden z największych karylionów w Europie, stworzony i ofiarowany jako dar w 1928r. przez amerykańskich inżynierów jako pomnik pamięci wszystkich kolegów, którzy stracili życie podczas I wojny światowej. Karylion pierwotnie zawierał 48 dzwonów, czyli liczbę stanów USA w momencie przekazania daru. Główny dzwon, który dzwoni co godzinę, nosi nazwę "Liberty Bell of Louvain", a czwarty co do wielkości dzwon zawiera napis wzywający do pokoju na świecie.

W maju 1940r. niemieccy okupanci ponownie zniszczyli Bibliotekę Uniwersytecką. Po wojnie budynek został prawie całkowicie zrekonstruowany zgodnie z oryginalnymi planami. Karylion został odrestaurowany w 1983r. i rozbudowany do 63 dzwonów. Po gruntownej renowacji w latach 1999-2003 wygląd zewnętrzny, karylion i konstrukcja dachu zostały ponownie przywrócone do dawnego piękna.

W styczniu 2014r. w dzwonnicy zainstalowano stałą wystawę poświęconą tym wojennym wydarzeniom.

Dzieło powstało w 2005r., kiedy KU Leuven świętował 575. rocznicę założenia Starego Uniwersytetu i postanowił podziękować miastu Leuven za jego gościnność, prosząc znanego artystę Jana Fabre'a o stworzenie odpowiedniej rzeźby i zaprezentowanie jej jako prezentu dla miasta. Fabre zaprojektował nowoczesną instalację artystyczną o nazwie "Totem". Składa się ona z ogromnego tajlandzkiego chrząszcza, który utknął na stalowej igle o wysokości 23m. Zdaniem twórcy zestawienie surrealistycznej instalacji z klasycznym gmachem Biblioteki Uniwersyteckiej oddaje charakter miasta i jego najważniejszej uczelni - "Totem jako hołd dla piękna, nauki, wiedzy".

Z instalacją wiąże się dość spory skandal. Nie dość, że już w chwili powstania wzbudziła wiele kontrowersji, to w ostatnich latach została poddana krytyce z innego powodu. W 2018r. Jan Fabre został oskarżony, a w 2022r. uznany winnym przemocy i molestowania seksualnego w miejscu pracy, a także napaści na tle seksualnym. Miasto Leuven postanowiło jednak nie usuwać dzieła sztuki, argumentując: Zdecydowanie potępiamy zachowanie, za które został skazany, ale dzieło sztuki nie zniknie, ponieważ nie ma z tym nic wspólnego. Jest to odniesienie do nauki i badań, a istnieje różnica między dziełem sztuki a artystą. Więc żuk na słupie może spokojnie zostać.

Prowincja Bokrijk

Prowincja Bokrijk (nl. Provinciaal Domein Bokrijk), położona pośród rozległych lasów i rezerwatów przyrody, zajmuje powierzchnię 550 ha (w tym 150 ha lasów i 40 ha stawów). Jest najbardziej znana ze swojego skansenu, jest to jednak tylko część większego kompleksu rekreacyjnego. Na terenie domeny stworzono również arboretum, ogród zapachów i kolorów oraz plac zabaw. Obszar jest objęty europejską ochroną jako obszar Natura 2000.

W 1971r. prowincja Bokrijk otrzymała międzynarodową nagrodę "Złote Jabłko", przyznawaną przez Międzynarodową Federację Dziennikarzy i Pisarzy Turystycznych w uznaniu osiągnięć w promowaniu i podnoszeniu poziomu turystyki.

Prowincję przecina kilka szlaków turystycznych i ścieżek rowerowych łączących się ze szlakami w Belgii-Limburgii. Od kwietnia 2016r. można jeździć na rowerze ścieżką rowerową o długości 212m i szerokości 3m, z wodą po obu stronach na wysokości oczu, przez staw w Bokrijk. 11 kwietnia 2018r. atrakcja ta otrzymała renomowaną międzynarodową nagrodę dotyczącą architektury krajobrazu "World Landscape Architecture Award". W sierpniu 2018r. amerykański tygodnik "Time Magazine" uznał "Jazdę rowerem przez wodę" (ang. Cycling through the water) w Bokrijk za jedno ze 100 najlepszych miejsc na świecie, które koniecznie trzeba zobaczyć.

Prowincja była gospodarzem zdjęć do kilku seriali telewizyjnych i filmów fabularnych.

Historia Bokrijk

Historia Bokrijk sięga dość odległych czasów.

9 marca 1252r. Arnold IV, hrabia Loon i Chiny, sprzedał las położony między Genk, Zonhoven i Hasselt żeńskiemu opactwu cysterskiemu Herkenrode w Kuringen. Las, bogaty w drzewa bukowe, nosił nazwę Buscurake lub Buksenrake (buk - buk, rake - pas ziemi). Zakonnice zbudowały tam farmę opactwa, wykopały stawy i zasadziły drzewa.

W drugiej połowie XIVw. opactwo Herkenrode wydzierżawiło swoje gospodarstwo rolne dzierżawcom, którzy pracowali za połowę plonów. W 1447r. gospodarstwo stało się zwykłym folwarkiem dzierżawnym.

Około 1719r. ten "porośnięty bukami kawałek ziemi wzdłuż wody" został po raz pierwszy nazwany Bouchreyck. Nazwa przekształciła się później w Bokrijk.

W latach 1744-1745 folwark został zastąpiony dworem z zabudowaniami gospodarczymi. Na mapach Josepha de Ferrarisa prowincja została wymieniona jako Boeckraeck. Dwór składał się z grupy budynków otoczonych ogrodami i polami. Las liściasty nosił nazwę Broeckraeckbosch, a na zachód od niego znajdowało się kilka stawów, zwanych jako Broeckraeck Vijver.

Posiadłość przez stulecia pozostawała w posiadaniu opactwa Herkenrode, aż rewolucjoniści francuscy rozwiązali je w 1797r. i 22 kwietnia tego samego roku sprzedali majątek za 90 tys. franków Marcelowi Geelenowi z Maastricht. Po sekularyzacji budynki zostały zaniedbane. W 1826r. właścicielem został Willem Boddin, również pochodzący z Maastricht. W latach 1850-1859 właścicielem posiadłości był liberalny polityk Jacques Coghen, były minister finansów.

W 1890r. właścicielem Bokrijk został Edgard Maris-Vanhees. W tym samym roku rodzina Maris-Vanhees wyburzyła zniszczone pomieszczenia mieszkalne, ale oszczędziła budynki gospodarcze. Marzeniem Edgara Marisa był zamek w neorenesansowym stylu Maasland, którego budowę rozpoczął w 1891r. na miejscu dawnej rezydencji, zatrudniając architekta Jacobusa Van Mansfelda. Maris napotkał jednak trudności finansowe i próbował uzupełnić swoje zasoby, wycinając wiele drzew i zakładając fabrykę wełny drzewnej. Na terenie posiadłości wydobywano również rudę żelaza. Wszystko to nie wystarczyło do ukończenia projektu. W 1896r. rodzina Maris-Vanhees sprzedała zamek i posiadłość hrabiemu Ferdinandowi de Meeûs i jego żonie Idalie de Potesta, którzy dokończyli budowę w 1898r. Oprócz prawego skrzydła znajdowała się tam również neobizantyjska kaplica i francuski ogród. Podobnie jak Maris-Vanhees, hrabia de Meeûs zajmował się leśnictwem i sprzedażą drewna, prowadził również hutę żelaza na terenie posiadłości aż do wybuchu I wojny światowej, kiedy sprzedał posiadłość i zamek niemieckiej rodzinie.

W 1919r. państwo belgijskie przejęło ziemię i sprzedało ją Centralnemu Bankowi Kredytowemu Związku Rolników (nl. S.V. Middenkredietkas van de Boerenbond). Bokrijk stało się wzorcowym gospodarstwem rolnym, które ostatecznie upadło z powodu kryzysu i bankructwa Związku Rolników.

21 marca 1938r. Bokrijk zostało przejęte przez prowincję Limburg. Promotorem tego zakupu był ówczesny gubernator prowincji Hubert Verwilghen, kierujący się ideą połączenia projektu kulturalnego i przyrodniczego, jednak II wojna światowa tymczasowo wstrzymała te plany.

Podczas II wojny światowej z powodu kwaterowania w 1944r. Waffen-SS, a później wojsk amerykańskich, ucierpiał zamek. Jego renowacja rozpoczęła się w 1950r., a w 1952r. w zamku powstała restauracja. W 2008r. zamek został ponownie odrestaurowany i przystosowany jako sala konferencyjna dla prowincji Limburg i firm.

Skansen

6 października 1953r. Rada Prowincji Limburgia, zachęcona przez gubernatora Louisa Roppe, podjęła decyzję o utworzeniu w Bokrijk skansenu. Była to ważna i historyczna decyzja. Wraz z powojenną rewolucją przemysłową i rosnącym dobrobytem w latach 50. środowisko życia we Flandrii uległo drastycznym zmianom. Budynki rolnicze o ważnej wartości kulturowej i historycznej dla Flandrii znikały z krajobrazu. Celem projektu było zapobieżenie temu procesowi.

Inspiratorem i koordynatorem projektu oraz pierwszym kuratorem skansenu został dr Jozef Weyns, zajmujący się naukowo materialną kulturą popularną i historią lokalną. Ze względu na swoją specjalizację został zaangażowany w 1953r. przez rząd prowincji Limburgia do rozpoczęcia rozwoju skansenu. Do tego czasu wzniesiono już pierwszą konstrukcję, długą dwuspadową zagrodę z Lummen.

W początkowym okresie budowy skansenu (1953-1958) prowadzono ukierunkowane poszukiwania budynków o historycznej wartości architektonicznej lub budynków o typowych cechach stylowych dla danego regionu. W tym czasie większość takich budynków we Flandrii była już w zaawansowanym stanie ruiny. Z myślą o późniejszej rekonstrukcji te zniszczone budynki zostały rozebrane. Rozbiórka była czasochłonnym procesem, w którym każdy obiekt został ponumerowany, wpisany do inwentarza, stworzono jego plan, a następnie skrupulatnie odbudowano. W procesie tym wszystkie budynki zostały przywrócone do ich najbardziej oryginalnego wyglądu. Jeden z nich został nazwany na cześć malarza Charlesa Wellensa, który nadzorował jego budowę i dodał kilka typowych atrybutów do oryginalnego budynku.

Skansen Bokrijk został oficjalnie otwarty 12 kwietnia 1958r. jako wkład prowincji Limburgia w Expo'58 (Światowe Targi w Brukseli).

Flamandzkie wsie nie zmieniły się zasadniczo między późnym średniowieczem a I wojną światową. Chociaż budynki pochodzą z różnych regionów Flandrii, w Bokrijk są one połączone jako reprezentatywne centra wsi. W skansenie znajduje się 140 historycznych budynków. Nie obejmuje to mniejszych konstrukcji, takich jak piece piekarnicze czy wybiegi dla drobiu. Chociaż najstarszy budynek pochodzi z 1507r., kolekcja składa się głównie z obiektów z końca XVIIw. do końca XIXw. Szczególny nacisk położono na dziedzictwo wiejskie, takie jak historyczne gospodarstwa rolnicze i stodoły, jednak istnieją też inne przykłady życia na wsi: kuźnia, szkoła, kościół, zajazd i kilka budynków rzemieślniczych.

Ze względu na zmienione przepisy dotyczące dziedzictwa kulturowego w Belgii i Flandrii, budynki o wartości historycznej mogą być zachowane tylko in situ (w miejscu). Usuwanie budynków z ich pierwotnego miejsca i budowanie ich w innym nie jest już możliwe. Oznacza to, że kolekcja budynków w skansenie Bokrijk już się nie powiększa.

Oprócz budynków w kolekcji znajduje się około 30 tys. narzędzi i przedmiotów codziennego użytku z okresu od XVIIw. do 1950r. Skansen poświęca także miejsce niematerialnemu dziedzictwu kulturowemu - rytuałom, historiom i technikom, różnym "starym" rasom zwierząt oraz uprawom roślinnym. Całość została zaprojektowana jako kolekcja interaktywna i obejmuje personel, który wciela się w role ludzi z różnych epok.

Na łącznej powierzchni 5,5km² zachowane budynki są pogrupowane na trzy wioski muzealne, według ich regionu pochodzenia.

• Kempen - Region Kempen leży w północno - wschodniej Flandrii. W skansenie odtworzono tradycyjne drewniane budynki mieszkalne typowe dla tego regionu, tak jak miało to miejsce ponad sto lat temu, a w nich ukazana jest praca rzemieślników "wczoraj, dziś i jutro".
• Haspengouw - Region Haspengouw jest znany z owoców i tradycyjnych kwadratowych gospodarstw rolnych. W skansenie region ten jest reprezentowany przez kopię wioski Ulbeek, tak jak wyglądała ona w XIXw. Budynki są rozmieszczone wokół placu wiejskiego z dwoma stawami i głównie lipami. Aktorzy zapewniają interaktywne doświadczenia w kościele i szkole.
• Flandria Wschodnia i Zachodnia (W-Z) - Obszar reprezentujący Flandrię Wschodnią i Zachodnią nie ma charakteru wiejskiego. Zamiast tego znajduje się tam wiele budynków, które pokazują charakterystyczne miejsca pracy i mieszkania. Miejsce oferuje ciszę i piękny krajobraz kulturowy podczas spaceru.

Stare Miasto

Czwarty obszar, nazywany "Stare Miasto" (nl. Oude Stad) lub "Lata sześćdziesiąte" (nl. De sixties), położony jest w południowo-zachodniej części skansenu, gdzie przeniesiono domy z Antwerpii. Ideą stojącą za tym pomysłem było ocalenie dziedzictwa architektonicznego Antwerpii, które było zagrożone wyraźną przebudową. Pomysł stworzenia części Antwerpii lub sztucznego miasta złożonego z budynków z różnych flamandzkich miast w wiejskim otoczeniu skansenu był od samego początku bardzo kontrowersyjny, dlatego też budowa Starego Miasta rozpoczęła się dopiero w 1973r. pod kierownictwem nowego kuratora muzeum Marca Laenena. W tym momencie poszukiwano koncepcji rozwoju tego obszaru muzealnego. Plan zakładał stworzenie serii ulic i placów z różnych flamandzkich regionów. Zrealizowano jednak tylko część tego planu. W 1984r. prace zostały wstrzymane z powodu uporczywej krytyki rekonstrukcji urbanistycznej. Dziś Stare Miasto jest zasadniczo rekonstrukcją 17 antwerpskich domów od końca XIVw. do XVIw.

W 2009r. Stare Miasto zostało uzupełnione o halę o nazwie "Hangar 58" dla 2000 odwiedzających. Dzięki przedmiotom, zdjęciom, muzyce i materiałom filmowym historie i wydarzenia z lat 60. XXw. ożywają w interaktywny sposób w realistycznych dekoracjach salonu, kina, salonu fryzjerskiego, sklepu elektrycznego, stacji benzynowej czy kawiarni.

Obecnie Stare Miasto jest też oferowane jako miejsce wydarzeń, które może być wykorzystywane niezależnie od muzeum na seminaria firmowe dla 20-300 uczestników oraz na imprezy biznesowe dla 300-10000 osób, a także na uroczystości rodzinne.

Dziwny las

W 2002r. artysta wizualny Hugo Duchateau zrealizował w skansenie całkowicie wtapiającą się w otoczenie instalację "Dziwny las", składającą się z około 20 prac rozmieszczonych wzdłuż leśnych ścieżek prowadzących do i z sekcji całego skansenu. Pod względem treści prace Duchateau badają symbolikę i podwójne znaczenie pojęć takich jak "las", "życie", "mieszkanie w lesie" oraz relację "człowiek - natura".

Park i arboretum

W 1958r. w Bokrijk powstał park, zarządzany przez wolontariacką organizację "Natuurpunt", która posiada i zarządza naturalnymi obszarami Flandrii.

Na początku lat 60. XXw. na 18-hektarowym terenie park rozpoczął budowę arboretum (ogród dendrologiczny, dendrarium - miejsce, w którym kolekcjonuje się drzewa i krzewy oraz zwykle prowadzi się badania nad nimi) z unikalną kolekcją roślin, drzew i krzewów. Była to współpraca między niektórymi instytucjami naukowymi Limburgii (centrum biologii leśnej), władzami politycznymi prowincji i kilkoma entuzjastami. Początkowo nasadzenia były ściśle systematyczne i ułożone zgodnie z ówczesnymi spostrzeżeniami taksonomicznymi, struktura była więc czysto naukowa. Dopiero w 1983r. pojawiła się nowa wizja: arboretum powinno mieć również coś do zaoferowania przeciętnemu obywatelowi. Od tego momentu kolekcja została stopniowo przekształcona w piękny ogród krajobrazowy, w którym przyjemnie jest się zatrzymać.

Część kolekcji powstała w tematycznych ogrodach ozdobnych: ogrodzie śródziemnomorskim, ogrodzie paproci, ogrodzie leśnym i ogrodzie bagiennym. Bokrijk jest znane z pięknej kolekcji dębów i bukowych drzew, paproci, rododendronów i magnolii, można tam odwiedzić krajową kolekcję bambusów. Wiele z tych roślin jest zagrożonych wyginięciem lub już zniknęło z ich naturalnego środowiska. Arboretum posiada największą w Europie kolekcję ostrokrzewów, jest stowarzyszone z "Holly Society of America" jako oficjalny ogród testowy dla ostrokrzewu.

Część kolekcji roślin znajduje się również poza arboretum. Na przykład ogród ziołowy, ogród warzywny (stare odmiany), pole chmielowe i historyczny sad standardowy są częścią skansenu. W pobliżu zamku i placu zabaw znajduje się ogród zapachów i kolorów.

Plac zabaw

Kilka lat przed otwarciem skansenu, w 1951r., w Bokrijk zainstalowano pierwszy sprzęt do zabawy. Dziś ten plac zabaw jest nadal największym bezpłatnym placem zabaw na świeżym powietrzu we Flandrii. W ofercie znajduje się zwykła kolekcja sprzętu do zabawy, minigolf i mini-samochody, a także przystosowany sprzęt do zabawy dla dzieci niepełnosprawnych. Jest to miejsce dla dzieci w każdym wieku.

Związek między Bokrijkiem i Brueglem jest bardziej oczywisty, niż mogłoby się wydawać. Dla Jozefa Weynsa, pierwszego kustosza muzeum, twórczość Pietera Bruegla Starszego była ważnym źródłem inspiracji. Znamienne jest, że przed jego otwarciem w 1958r. chciał nazwać skansen "Bruegelhome". Na Weynsa wpływ miały także prace Bruegla dotyczące aranżacji i wyposażenia budynków. Uzupełnił farmę z Vorselaar o elementy z dwóch innych farm tak, aby ukończony budynek jak najbardziej przypominał typową "farmę bruegelską" z obrazów artysty.

Z okazji 400. rocznicy śmierci Bruegla w 1969r. budynek przemianowano na "Farmę Bruegla". Dla Weynsa rocznica była okazją do wprowadzenia innych elementów Bruegla. Wystrój wnętrz "Farmy Bruegla" oparł na słynnej rycinie Pietera Bruegla "Chuda kuchnia" (nl. De magere keuken), zestawiając z inną - "Tłusta kuchnia" (nl. De vette keuken). Opublikował także czterotomowe dzieło "Zwykłe narzędzia gospodarstwa domowego we Flandrii (nl. Volkshuisraad in Vlaanderen): inwentarz historycznych narzędzi i przyborów kuchennych z obszernymi opisami i oryginalnymi rysunkami. Na potrzeby tej pracy Weyns przestudiował obrazy i grafiki Starych Mistrzów, w tym Pietera Bruegla Starszego.

Ryciny Bruegla ukazują odmienność obydwóch kuchni: podczas gdy w "chudej" półki są puste, a postacie wychudzone, w "tłustej" brzuchy są okrągłe, a pełne garnki bulgoczą nad ogniem. Oglądane razem odbitki przedstawiają różnicę między "chudym" a "grubym" lub po prostu między biednym a bogatym. Temat był szczególnie aktualny w czasach artysty: większość populacji żyła w biedzie, a bardzo nieliczni cieszyli się życiem w dostatku. Bruegel przedstawił zwierciadło świata za pomocą tego tragikomicznego porównania.